مشاوره زوج درمانی درتهران
مشاوره زوج درمانی دانش جدیدی است و سابقه آن به سال های 1960 و 1970 برمی گردد. شاید برایتان جالب باشد بدانید Couple Therapy یا زوج درمانی، اساسا در ابتدا با داستان ارتباط عاطفی و ارتباط فکری و … شروع نشده است.
زوج درمانی در ابتدا عبارت بوده از درمان مشکلات جنسی زن و شوهر؛ یعنی همان مفهومی که مثلا در انگلیس یا در آمریکا به آن «سکس تراپی» می‌گویند و در حال حاضر یک شاخه کاملا جدا و مستقل از زوج درمانی محسوب می شود.
مشاوره زوج درمانی به بهبود رابطه عاطفی و فکری همسران می پردازد و سکس تراپی به بهبود مشکلات جنسی اولیه همسران که ارتباطی به رابطه عاطفی ندارد، می پردازد.
برخی درمانگران هم سکس تراپی و هم زوج درمانی را فراگرفته اند و برخی مثل من تنها زوج درمانی را انجام می دهند؛ زیرا که هر یک از این ها شاخه کاملا مستقل و بزرگی از دانش درمان رابطه زناشویی هستند.
تعریف زوج درمانی
زوج درمانی دانش جوانی است، عمر زیادی ندارد و به همین دلیل هنوز کار زیاد دارد، حتی هنوز کتاب های خیلی درخشانی در این زمینه نوشته نشده است.
مشاوره زوج درمانی همان طور که از اسمش پیداست، به روابط زوج ها می‌پردازد. حال مفهوم زوج دقیقا چیست و چرا مشاوره ازدواج یا مشاوره قبل از ازدواج ضروری است؟ مفهوم زوج برای ما، دو آدمی هستند که به قصد رابطه جنسی، عاطفی، فکری و مالی، برای یک بازه شش ماهه یا بیشتر با هم زندگی کنند و زیر یک سقف بروند؛ یعنی این موارد پایه های ازدواج را تشکیل می دهد.
طبیعتا در این تعریف کمی بحث شرقی و غربی هم مطرح می شود. در این تعریف، زن و شوهر یا زن و مردی که عقد کرده‌اند اما زیر یک سقف نیستند، اگرچه از نظر قانونی زوج تلقی می‌شوند، از نظر ما در واقع زوج نیستند. چون زیر یک سقف نیستند و مسئولیت و مسائل زندگی مشترک را ندارند. هر کس خانه پدر و مادر خودش است و شبیه دوست دختر و دوست پسری هستند که روابطشان به اطلاع دولت و مقامات دینی رسیده است. خیلی نمی شود روی روابط این زوج ها کار کرد. اسم کاری که می توان برای آن ها انجام داد، زوج درمانی نیست. می شود اسم آن را مشاوره با دو آدمی گذاشت که در عقد هم هستند یا هر چیز دیگری.
چه کسانی به مشاوره زوج درمانی در تهران نیاز دارند؟
بیشتر کتاب های زوج درمانی دنیا، درباره طبقه متوسط شهری، مخصوصا طبقه متوسط شهری تحصیل کرده نوشته شده اند و در آن ها خیلی کمتر به زن و شوهری پرداخته شده که مثلا در یکی از ایالت های مرکزی آمریکا در مزرعه ای با هم زندگی می‌کنند.
برنامه و مراحل زوج درمانی این ها با زن و شوهری که دیکس یا شارف، در نیویورک ارزیابی می کنند، فرق دارد. آنجا هم خیلی اینطور نیست که کشاورز روستایی بداند و بتواند به زوج درمانی دسترسی داشته باشد.
در ایران هم طبقه‌ای که به زوج درمانگر مراجعه می کنند، بیشتر طبقه متوسط شهری است. اما طبقه ای که به زوج درمانی نیاز دارد؛ طبقه متوسط شهری، طبقه پایین شهری، طبقه بالای شهری و طبقه روستایی است.
همه طبقات به زوج درمانی نیاز دارند اما نوع کار و تمرینی که برای هر کدام ازآن ها انجام می شود، طبیعتا خیلی متفاوت است و کار و تمرین برای زوج تحصیل کرده ای که آگاهی بیشتری دارند، با زوج کم سواد و کم دانش تفاوت دارد. کار با یک زوج تحصیل کرده که آگاهی و مهارت دارند با زوجی کم سواد و کم دانش که ارتباطات کمی با دنیای بیرونی دارند، یکسان نیست.
اهمیت اصل «تمایل» در مشاوره زوج درمانی در تهران
زوج درمانی در طبقاتی که آدم های ساده تر و کمتر پیچیده ای دارد، خوب و صریح است. آن ها مراجع های پیچیده ای نیستند. ولی زوج های با تحصیلات بالا، باهوش و با توان مالی بالا، خیلی پیچیده هستند چون درخواست های پیشرفته تری دارند، نگاهشان به حقوق جنسیتی خودشان متفاوت است، درمانگر مرتب در معرض قضاوت آن ها ست که حرفه ای است یا نه، نگاه جنسیتی دارد یا ندارد و آیا فرهنگ شخصی و ارزش های شخصی خودش را در روند جلسات زوج درمانی دخالت می‌دهد یا نه.
می‌خواهم یک نکته مهم را بگویم. خیلی وقت ها خانم ها تنها مراجعه می کنند و می گویند من می خواهم شوهرم را یک جلسه پیش شما بیاورم، می خواهم راضی اش کنم که یک جلسه مشاوره زوج درمانی پیش شما بیاید و… آن ها فکر می کنند که شوهرشان دلش نمی خواهد و باید راضی اش کنند که بیاید. واقعا فکر می کنند که اتاق عمل است و کافی است همسر راضی شود چون می‌ترسد تا اتاق عمل بیاید، با او صحبت و بیهوشش کنیم و وقتی به هوش آمد، ببیند که آپاندیسیتش را عمل کردند و یک مخدر با حال هم زدند و ….
آن ها نمی دانند در واقع درمانگر آدم ضعیفی است و زوج درمانگر به مراتب ضعیف تر؛ چون با دو نفر طرف است. هیچ معجزه ای در کار نیست.
خانم می گوید: «آقای دکتر، شوهرم را می آورم و می دانم شما با دانش و با کلمات نافذتان می توانید چیزی به او بگویید که …» اما واقعیت این است مثل هر کار دیگری، در زوج درمانی هم اصل تمایل باید وجود داشته باشد.
وقتی می خواهید خانه بخرید، اصلی به نام اصل تمایل و اهلیت وجود دارد. باید اهل معامله باشید که بتوانید خانه بخرید. اگر می خواهید ازدواج کنید، باید اصل تمایل وجود داشته باشد.
در مورد مراجعه برای زوج درمانی هم «اصل تمایل» وجود دارد. اصل «خواست» خیلی مهم است. گاهی حتی حقوقدان ها روی این موضوع خیلی تأکید دارند؛ مثلا می گویند این جا این آقا از نظر قانونی درست می گوید اما اصل تمایل به آن موضوع یا فلان کار را ندارد. در زوج درمانی هم همین است؛ خواستن و اصل تمایل اهمیت دارد.
ما به زن و شوهری می توانیم خیلی خوب کمک کنیم که هنوز دوست هستند، دشمن نشدند، به خون هم تشنه نیستند، هنوز خیرخواه هم هستند، هر دو دلشان می خواهد به جلسه بیایند و نیامدند که بگویند طرف مقابلم را درست کن، می گویند دکتر، نقش من در خراب شدن این رابطه عاطفی چیست؟ دلشان می خواهند نقش خودشان را بدانند و می گویند شما بگویید که چه کار کنیم.
تاثیر خانواده ها بر زندگی مشترک
نکته دیگری که باید در نظر گرفت این است که کار زوج درمانی برای یک زوج ایرانی با زوج های مناطق دیگر دنیا تفاوت دارد و توجه به این نکته مهم است. به هر حال زوج ایرانی و کلا زوج شرقی با خانواده اش زندگی می کند.
از این هشت میلیارد انسانی که در دنیا زندگی می‌کنند، پنج الی شش میلیارد به شیوه ایلی و با تاثیرگذاری خانواده و قوم بر زندگی شان مواجه هستند. اما کتاب ها را کسانی می نویسند که شیوه زندگی شان اینگونه نیست و ما کتاب های آن ها را می خوانیم چون کتاب نمی نویسیم. به قول دکتر صنعتی، نوشتارهراس هستیم، فقط خوب حرف می زنیم.
به هر حال در زندگی ما ایرانی ها، خانواده طرفین و مساله بزرگتر و کوچک بودن مطرح است. این مساله مختص ایران نیست و وضعیت ما از این نظر از خیلی جاها بهتر است. مثلا کره جنوبی کشور خیلی صنعتی و پیشرفته ای است اما اوضاع آن از این نظر افتضاح است. هندی‌ها و ژاپنی‌ها هم اصلا قابل مقایسه با ما نیستند.
مشاوره-زوج-درمانی
سبک خانواده ایرانی با خانواده ترکیه‌ای، عراقی، افغان و … خیلی فرق دارد اما داستان کل شرقی ها این است که با خانواده بزرگشان در تماس هستند و رضایت خانواده بزرگ برایشان مهم است.
در حال حاضر خانواده بزرگ در ایران، پدر و مادر زوج هستند. اگر زوج خوش شانس باشند و خانواده هایشان آدم های سمی نباشند، هر روز سم به زندگی شان و روح و روانشان تزریق نمی کنند.
اگر بدشانسی بیاورند، با پدر و مادر سمی یکی از طرفین یا هر دو طرف مواجه می شوند. مساله دردناک این است که در این طرف دنیا، وقتی ورود کردی، دیگر خروج سخت است.
هر روز این سم تزریق می شود، هر روز این فضای دردناک را تحمل می کنی و در حالی که مسئولیت اداره یک زندگی و بچه هایت را داری، باید در مقابل سمی که والدین مرتب در مغزت می ریزند، مقاومت کنی.
در این حالت کار درمانگر ایرانی هم خیلی سخت می شود. به همین دلیل من به آن چهار پایه فکری، عاطفی، جنسی و مالی، یک پایه پنجم هم اضافه کردم؛ مثلا می گویم پایه خانواده طرفین.
این پایه خیلی مهم است چون هیچ زوجی نیست که به من مراجعه کند و مشکلی با خانواده همسر نداشته باشد. عملا بسیاری از ما اصلا نمی‌دانیم با آن ها چکار کنیم و واقعا گیر افتاده ایم.
بگذارید یک نکته جالب درباره تاثیر خانواده ها بگویم. من امروز دو کلاس طولانی آنلاین داشتم و الان لایوی دارم که بحثی جدی در آن مطرح است و دوست دارم کنارم یک چای باشد. پدر و مادرم سه، چهار لایو من را دیدند و من هر بار در این لایوها چای خوردم. آن ها یکی دو بار طاقت آوردند ولی بعد گفتند: «بی زحمت در لایوها چای نخور، زشته!» من الان ۴۶ ساله ام و همین الان که این چای این جا در دستم است، نگاهش می کردم و فکر می کردم که بخورم یا نخورم، خدا کنه الان لایو را نبینند، من چای را با خیال راحت بخورم.در این زمینه باید به اهمیت مشاوره پیش از ازدواج توجه بیشتری داشت.
مشاور زوج درمانی یا زوج درمانگر چه کسی است؟
مشاور زوج درمانی یا زوج درمانگر، فردی است که به طور حرفه ای با زوجین کار می‌کند تا بهبود رابطه آن‌ها و حل مشکلاتشان کمک کند. این فرد معمولاً دارای تحصیلات و آموزش‌های خاصی در زمینه روانشناسی، روان‌درمانی و روابط بین‌افراد است. هدف اصلی او افزایش شناخت زوجین از همدیگر، بهبود ارتباطاتشان و کمک به آن‌ها برای رسیدن به روابط سالم و پایدار است.
مشاور زوج درمانی یا زوج درمانگر چه تخصص هایی باید داشته باشد
برای تبدیل شدن به یک مشاور زوج درمانی کارآمد، شخص باید تحصیلات و تخصص‌هایی را داشته باشد که به او کمک کند تا به صورت حرفه‌ای با زوجین کار کند. تخصص هایی که می تواند در این زمینه مفید باشند عبارتند از:
- روانشناسی: شامل دانش و آگاهی درباره روانشناسی فردی و گروهی، بیماری‌های روانی و روش های درمانی است.
- روان درمانی: تکنیک‌ها و روش‌هایی که به مشاوران کمک می کنند تا با موضوعات احساسی و رفتاری خاص مانند اضطراب، افسردگی، عصبانیت، خشم و … کار کنند.
- روابط و رفتارهای انسانی: اطلاعات و تحلیل درباره رفتارهای انسانی، روابط بین‌افراد، قوانین رفتاری و پویایی‌های این روابط.
- مشاوره و درمان خانواده: تکنیک‌ها و روش‌هایی که به مشاوران کمک می کند تا با روابط خانوادگی و مسائلی که باعث ناراحتی زوجین می شوند کار کنند.
- مهارت‌های ارتباطی: مشاور باید توانایی داشته باشد تا بتواند با زوجین به صورت موثر و معناداری ارتباط برقرار کند.
- اخلاق حرفه‌ای: وجود اخلاق حرفه‌ای در مشاور، به زوجین کمک می‌کند تا به او اعتماد کنند و نگرانی‌هایشان را به او بگویند.
- پژوهش در زمینه روابط: مشاور باید بتواند با پژوهش درباره روابط عاطفی به روز باشد و از جدیدترین تکنیک‌ها و روش‌های درمان استفاده کند.
در کل، مشاور زوج درمانی باید دارای دانش و تخصص‌های لازم برای کمک به زوجین در مسیر بهبود رابطه خود باشد.
اهمیت به روز بودن زوج درمانگر
تا سال ۱۳۴۰ تقریبا همه خانواده های ایرانی شبیه به هم زندگی می کردند و یکدست بودند. بافت روستایی ویژگی خودش را داشت، بافت شهری هم در همه شهرها یک جور بود، خیلی فرق نمی کرد. از سال ۱۳۴۵-۱۳۴۰ به بعد، با اتفاقاتی که در تاریخ معاصر ایران و تحولات اجتماعی رخ داد، خانواده ایرانی مرتب در حال تطور و تحول است. زوج ایرانی و نیازها، خواسته ها و مشکلاتش هم مرتب در حال تطور و تحول است.
به همین دلیل یک زوج درمانگر ایرانی خیلی باید به روز باشد، حتی باید تا حدودی قانون هم بداند چون اینجا قانون خیلی مهم است. زوج درمانگر باید به روز باشد تا بداند نسل 30 ساله، نسل چهل ساله و نسل پنجاه ساله که به او مراجعه می کنند، چه دغدغه ای دارند چون این نسل ها خیلی با همدیگر فرق دارند.
مثلا درباره داستان «just friend» یا «دوست معمولی»؛ تقریبا تا اواخر دهه ۷۰ اولین تماس دختر و پسرها در دانشگاه یا محیط کار و بعد از بلوغ جنسی بود. از دهه ۸۰ تماس دختر و پسرها با هم در کوچه و خیابان و بازی و … قبل از بلوغ جنسی انجام می شود.
آدم‌های دهه ۷۰ به پایین معمولا نمی توانند نسبت به جنس مخالف شان نگاه جنسی نداشته باشند ولی نسل دهه ۸۰ به بعد می توانند به زن ها یا مردهایی نگاه جنسی نداشته باشند و مفهوم just friend واقعا برایشان مصداق دارد؛ یک نفر را دوست دارند و با 10 نفر دیگر دوست هستند.
بنابراین از این به بعد، نسلی که می‌آید، مشکلات جدیدی را با خود می آورد.
دو چالش بزرگ مشاوره زوج درمانی در تهران و ایران
۱- چالش اول، قانون
قانون دست قضات را خیلی می بندد. خیلی جاها قاضی می‌داند که باید چه کار کند، می داند که الان چه چیز به نفع سه سال یا پنج سال آینده این زن و شوهر است اما هیچ ماده و تبصره ای نمی تواند پیدا کند که کاری انجام دهد چرا که باید قانون اجرا شود.
مثلا اگر زن یا مردی مورد خشونت عاطفی روانی باشد، همسرش اجازه ندهد با خانواده اش رفت و آمد کند، مدام تحقیرش کند و ارزش هایش را زیر سوال ببرد، نمی داند با چه کسی تماس بگیرد و از چه کسی کمک بخواهد.
حتی اگر قانونی در این مورد وجود داشته باشد، نمی داند به کدام نهاد غیردولتی می‌تواند مراجعه کند. در این موارد تماس با 123 (اورژانس اجتماعی) چقدر موثر است؟ به کدام قانون می توان استناد کرد؟
مساله دیگری که این قضیه را پیچیده تر می کند، معامله اقتصادی بزرگی است که در ازدواج وجود دارد. اینطور نیست که زن و مرد تصمیم بگیرند با هم ازدواج کنند، مهمانی مختصری بگیرند و سر خانه و زندگی شان بروند. ازدواج سر می گیرد و در رابطه ای که 30 درصد شانس موفقیت و برقراری رابطه عاطفی خوب دارد، 30 درصد ممکن است کار به طلاق عاطفی بکشد و 30 درصد هم احتمال جدایی است، یک بدهی میلیاردی از همان روز اول ایجاد می شود.
ازسوی دیگر، یک زن، اگر از زندگی مشترک راضی نباشد، حق خروج ندارد. کم کم زندگی به نمایش و تئاتر تبدیل می شود؛ مرد طلاق نمی دهد چون باید سکه بدهد. می گوید دوستت دارم، کجا می خواهی بروی؟ چون نمی خواهد مهریه بدهد.
این متغیرها وجود دارد و هنوز مساله کراهت هم حل نشده است؛ یعنی اگر زنی دلش نخواهد با مردی زندگی کند، دوستش نداشته باشد، خسته شده باشد و مرد با آزارهای روانی زیاد عاصی اش کرده باشد، راه آسانی برای جدایی پیش رو ندارد.
متاسفانه آزار روانی خیلی قابل اثبات نیست، آزار فیزیکی توسط همسر است که با کبودی و آثار ضرب و جرح روی بدن و مراجعه به پزشکی قانونی می توان اثبات کرد. اگر زنی به دلیل آزار روانی گسترده بخواهد جدا شود، خروجش از زندگی خیلی سخت است. پس یکی از چالش های زوج درمانی در ایران، بحث قانون است.
۲- چالش دوم، استفاده ابزاری از زوج درمانگر
آقایی با خانمش آمده بود و می گفت: «من از این در بیرون نمیرم تا شما از نظر علمی به من ثابت کنی داشتن زن دوم ایراد دارد.» یعنی من باید با آدمی که هم‌رشته‌ام هم نبود، مجادله علمی می کردم که ثابت کنم گرفتن زن دوم از نظر علمی ایراد دارد.
مرد با خودش فکر می کند اگر دکتر نتواند از نظر علمی اِشکال این کار را ثابت کند، دیگر این زن می تواند بفهمد که حق با من است.
از این استفاده ابزاری واضح بگیرید تا استفاده های ابزاری کوچکتر وجود دارد. به همین دلیل به زوج ها می گوییم که وقتی مشکلات کوچک دارید مراجعه کنید، نگذارید برای وقتی که کار کشیده به مهریه و قهر و …
همه ما به زوج درمانگر نیاز داریم
یکی از مشکلات زوج درمانگرها، مراجعه نکردن مردهاست. در همه جای دنیا آمدن به مطب روان درمانگر و زوج درمانگر برای مردها سخت است. واقعا همه جای دنیا اینگونه است.
در امریکا مطالعه ای انجام شده که نتایج آن نشان می دهد اگر زنی از زندگی زناشویی اش شکایت داشته باشد و به او بگویند باید بروی شوهرت را بیاوری، در سی درصد موارد مرد امریکایی با همسرش به کلینیک می رود. ولی اگر مردی از زندگی زناشویی اش شکایت کند و به او بگویند باید بروی همسرت را بیاوری، در شصت درصد موارد زن با شوهرش به کلینیک روانشناسی می رود. حالا آمار ایران را نمی دانیم.
برخی افراد می گویند نیازی به درمانگر ندارم و خودم در روز صد نفر را مشاوره می دهم، می دانید این جمله دقیقا مثل چیست؟ مثل اینکه همسرم پیشنهاد بدهد برویم با کسی در این باره مشورت کنیم که در بورس سرمایه گذاری کنیم یا نه، در کدام کارگزاری باشد و چه سهمی بخریم و من بگویم که در روز به صد نفر مشاوره می‌دهم، لازم نیست از کسی راهنمایی بخواهیم، خودم حلش می‌کنم!
این افراد واقعا فکر می‌کنند چون می‌توانند ریش سفیدی و پادرمیانی کنند، می توانند زوج درمانی هم بکنند. درحالی که با مراجعه به مرکز مشاروه روانشناسی تهران و بهره مندی از دانش زوج درمانگران می توانند به سهولت مشکل خود را حل کنند.
از آن بدتر اینکه زوج درمانگرِ خودشان باشند در حالی که منِ زوج درمانگر هم هیچ وقت نتوانستم زوج درمانگر خودم باشم و همیشه به زوج درمانگر دیگری احتیاج دارم.
نویسنده: دکتر سامرند سلیمی، روانپزشک و زوج‌درمانگر
این مطالب نیز ممکن است برایتان مفید باشد
0 دیدگاه