راهکار افزایش اعتماد به نفس کودک

با افزایش اعتماد به نفس کودک سلامت جسمانی و روانی کودک تامین می شود و شادی و موفقیت کودک را در آینده به همراه دارد. اعتماد به نفس در کودکان بسیار مهم بوده و توانایی و مهارت اجتماعی کودک را افزایش می دهد. عدم اعتماد به نفس در کودکان تاثیرات مخربی در آینده آنها دارد و در بزرگسالی با مشکلاتی از قبیل مشکلات عاطفی، اعتیاد، بد بینی و… رو به رو می شوند. برای بررسی و شناخت راهکارهای افزایش اعتماد به نفس درکودکان با ما در این مقاله همراه باشید.

اعتماد به نفس چیست؟

اعتماد به نفس سلاح کودک در برابر ناملایمات زندگی است. همان چیزی است که کودک با داشتن آن در برابر تمام احساسات مثبت و منفی می تواند پاسخ مناسبی بدهد. اگر کودک احساس خوبی نسبت به خود داشته باشد، می تواند بسیار راحت با مشکلاتی که در مسیر راه زندگی وجود دارد دست و پنجه نرم کند. از تعاریف مهم اعتماد به نفس می توان به اعتقاد و اعتماد عمیق نسبت به خود و توانایی های خود اشاره کرد. اینکه شخص یا کودک عمیقا خویشتن خویش را ارزشمند بداند و بر توانمندی های خود اطمینان داشته باشد.

 

به نقل از : verywellmind.com

What is self-confidence

Self-confidence is a child’s weapon against life’s adversities. It is what a child can respond appropriately to all positive and negative emotions. If a child feels good about himself, he can easily deal with the problems that arise in life. Important definitions of self-confidence include deep belief and trust in himself and his abilities. That a person or child deeply values himself and is confident in his abilities

چگونه اعتماد به نفس در کودکان شکل می گیرد؟

اعتماد به‌ نفس در کودکان یک شبه به وجود نمی‌آید؛ بلکه نتیجه‌ ی مجموعه‌ای از تجربه‌ها، رفتار والدین و محیط اطراف است. در روان‌شناسی رشد، شکل‌ گیری اعتماد به‌ نفس کودک فرآیندی تدریجی و چندبعدی دانسته می‌شود.

۱. محبت و پذیرش بی‌قید و شرط والدین

وقتی کودک احساس کند صرف‌نظر از موفقیت یا اشتباه، مورد محبت و پذیرش والدین است، حس ارزشمندی در او پایه‌گذاری می‌شود. این محبتِ بی‌شرط اساس اعتمادبه‌نفس است.

۲. تشویق به تلاش، نه فقط نتیجه

تمرکز بیش‌ازحد روی نتیجه (مثل نمره یا برد در مسابقه) باعث ترس از شکست می‌شود. وقتی والدین تلاش کودک را تحسین کنند، او یاد می‌گیرد ارزشش فقط به موفقیت بیرونی وابسته نیست.

۳. ایجاد فرصت برای استقلال و تصمیم‌گیری

کودک وقتی در انتخاب‌های کوچک (مثل انتخاب لباس یا بازی) حق تصمیم‌گیری دارد، یاد می‌گیرد نظرش ارزشمند است. این حس مشارکت پایه‌ی اعتمادبه‌نفس است.

۴. تجربه موفقیت‌های کوچک

انجام وظایف ساده و موفقیت در آن‌ها (مثل چیدن میز یا کامل کردن یک پازل) حس «من می‌توانم» را در کودک تقویت می‌کند. هر موفقیت کوچک پله‌ای برای اعتمادبه‌نفس بزرگ‌تر است.

۵. الگوبرداری از والدین

کودکان بیشتر از آنکه به حرف والدین گوش دهند، رفتار آن‌ها را مشاهده می‌کنند. والدینی که خودشان با اعتمادبه‌نفس رفتار می‌کنند، ناخواسته این ویژگی را به فرزندان منتقل می‌کنند.

۶. یادگیری مدیریت اشتباه و شکست

اگر والدین با شکست کودک با سرزنش و تحقیر برخورد کنند، او از تجربه دوباره می‌ترسد. اما اگر شکست را فرصتی برای یادگیری بدانند، کودک یاد می‌گیرد اشتباه بخشی طبیعی از رشد است.

۷. محیط حمایتی و امن

محیطی که کودک بتواند بدون ترس از تمسخر یا تنبیه، نظر و احساساتش را بیان کند، نقش کلیدی در پرورش اعتماد به‌ نفس دارد.

دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان

با بررسی علل کمبود اعتماد به نفس در کودکان می توانیم در جهت سلامت فردی و اجتماعی گام های مهمی بر داریم. دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان بسیار گسترده و زیاد است که در ادامه به برخی از آنها می پردازیم. از مهمترین این فاکتور ها می توان به ترس اشاره کرد.

ترس ناشی از تنهایی، ترس ناشی از مجازات و ترس برای از عهده بر نیامدن امور از جمله این موارد می باشد. توقعات بیش از حد والدین برای کسب نمره و یا کسب رتبه برتر در مسابقات یکی دیگر از عوامل افت اعتماد به نفس می باشد. کودکان همیشه به دنبال کسب توجه و تایید پدر و مادر هستند.  اگر احساس کنند این توجه از آنها گرفته شده در کودک حس عدم پذیرش ریشه می دواند. پس پدر و مادر باید به شدت مراقب رفتار و احساسات خود باشند.

در شدید ترین حالت بر اثر ضربه های روحی در کودکی همانند سو استفاده جسمی یا جنسی و بد رفتاری های اطرافیان دچار نزول اعتماد به نفس می شود. همچنین بیماری های خاص در کودکی بر اعتماد به نفس او تاثیر می گذارد.

اگر از جمله افرادی هستید که مدام کودک خود را با هم سن و سال های او مقایسه می کنید، بدانید که شما قاتل اعتماد به نفس او هستید. کودکانی که در محیط پر مشاجره زندگی می کنند نیز از اعتماد به نفس پایینی برخوردار هستند. اگر کودک شما با بچه های بزرگتر از خودش هم بازی است و مدام در حال شکست خوردن از آنها است، دچار افت اعتماد به نفس می شود.

نشانه های عدم اعتماد به نفس در کودکان

از نشانه های کمبود اعتماد به نفس کودک می توان به عدم تلاش کودک برای انجام کار نام برد. دلیل این امر ترس از نتیجه و یا شکست در کارمی باشد. از دوستان خود فاصله می گیرد و منزوی بودن را ترجیح می دهد. اهل دروغ و یا تقلب است و از هر فرصتی برای انجام این دو استفاده می کند.

احساسات خاصی را از خود بروز می دهد مثلا زیاد گریه می کند، عصبانی می شود، جیغ می زند و یا سکوت می کند. از جملات انتقادی نسبت به خود استفاده می کند. مثلا می گوید من از بقیه دوستانم زشت تر هستم یا بقیه از من باهوش تر هستند. نظرات دیگران برای او بسیار مهم است و تاثیر زیادی بر او می گذارد. دچار اضطراب و استرس زیادی است که باعث عدم تمرکز در انجام امور می شود.

نشانه های اعتماد به نفس بالا در کودکان

از علامت های افزایش اعتماد به نفس کودک می توان به روابط اجتماعی او و مواجه او با دوستان و یا افراد دیگر اشاره کرد. اگر در هنگام بازی با دوستان دچار خشم و اضطراب نگردد و احساس خوب رفتار مثبتی نشان دهد علامت اعتماد به نفس می باشد. کودک با اعتماد به نفس در همه حالات از شکست نمی ترسد و آن را می پذیرد. احساسات خود را ابراز می کند و از تجارب خود در مراحل بعد استفاده می کند.

درمان کمبود اعتماد به نفس کودک

جهت درمان کمبود اعتماد به نفس کودک راهکار های زیادی است در ابتدا شما با مشورت متخصصان تلاش خواهید کرد که کودک را درمان کنید. کلینیک های زیادی در درمان اعتماد به نفس کودک فعالیت دارند. کلینیک ویان نیز از دسته کلینیک های برتر در این زمینه می باشد، که با حضور اساتید و متخصصان این حوزه فعالیت های گسترده ای دارد. در این کلینیک مشاوران زبده ای حضور دارند که شما می توانید از تجربیات فاخر آنها برای رشد و پرورش کودک خود بهره ببرید.

راهکار افزایش اعتماد به نفس در کودکان

افزایش اعتماد به نفس در کودکان پایه‌ای مهم برای رشد سالم روانی، اجتماعی و تحصیلی آن‌هاست. در ادامه راهکارهایی کاربردی و علمی برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان آورده‌ام:

 ۱. تشویق تلاش، نه نتیجه

به جای تمرکز روی نمره یا برنده شدن، سعی کودک را تحسین کنید. مثلاً:

«دیدم چقدر زحمت کشیدی که این نقاشی رو بکشی، آفرین!»

 ۲. اجازه تجربه شکست

بگذارید کودک اشتباه کند و از اشتباهاتش یاد بگیرد. حمایت عاطفی شما بعد از شکست، مهم‌تر از جلوگیری از شکست است:

«اشکالی نداره که توپ رفت بیرون، دفعه بعد بهتر بازی می‌کنی.»

 ۳. گوش دادن فعال

با دقت و بدون قضاوت به حرف‌های کودک گوش دهید. این کار به او احساس ارزشمند بودن می‌دهد.

 ۴. وظایف متناسب با سن

وظایف کوچکی به کودک بسپارید (مثل جمع کردن اسباب‌بازی یا کمک در چیدن سفره) تا احساس کارآمد بودن کند.

 ۵. پرهیز از مقایسه

مقایسه با خواهر، برادر یا هم‌کلاسی‌ها مخرب است. کودک را با خودش در گذشته مقایسه کنید:

«نقاشیت خیلی بهتر شده نسبت به هفته پیش!»

 ۶. استفاده از جملات تأکیدی مثبت

با کودک درباره نقاط قوتش صحبت کنید. جملاتی مثل:

«تو یه شنونده‌ی خیلی خوبی هستی» یا
«من بهت اعتماد دارم.»

 ۷. محیط امن و پرمحبت

خانه‌ای امن، با عشق بدون قید و شرط، بهترین بستر برای رشد اعتماد به نفس کودک است.

 ۸. آموزش مهارت حل مسئله

به جای حل فوری مشکلاتش، همراهی‌اش کنید تا خودش راه‌حل پیدا کند. این باعث حس توانمندی و استقلال می‌شود.

بازی های افزایش اعتماد به نفس در کودکان

بازی یکی از بهترین ابزارها برای تقویت اعتمادبه‌نفس کودکان است، چون هم سرگرم‌کننده است و هم به کودک یاد می‌دهد مسئولیت، مهارت‌های اجتماعی و حس موفقیت را تجربه کند. در ادامه چند بازی و فعالیت موثر را معرفی می‌کنم:

۱. نمایش و نقش‌آفرینی (Role Play)

• هدف: افزایش مهارت اجتماعی و اعتمادبه‌نفس در بیان خود

• روش: به کودک اجازه بدهید نقش یک شخصیت مورد علاقه‌اش را بازی کند یا موقعیتی مانند خرید از فروشگاه، صحبت در جمع یا مصاحبه را شبیه‌سازی کنید.

• اثر: کودک می‌آموزد در موقعیت‌های مختلف اعتمادبه‌نفس بیشتری داشته باشد و اضطرابش کاهش یابد.

۲. بازی‌های موفقیت کوچک (Achievement Games)

• هدف: حس «من می‌توانم» را تقویت کند

• روش: پازل‌های ساده، ساخت کاردستی، چیدن بلوک‌ها یا مسابقات کوچک در خانه.

• اثر: موفقیت‌های کوچک اعتمادبه‌نفس کودک را تقویت می‌کند و انگیزه یادگیری می‌دهد.

۳. بازی‌های گروهی و تیمی

• هدف: تقویت مهارت‌های اجتماعی و کار تیمی

• روش: بازی‌های گروهی مثل فوتبال، هاکی، لی‌لی، شکار گنج یا بازی‌های مشارکتی که نیاز به همکاری دارند.

• اثر: یادگیری تعامل اجتماعی، تجربه همکاری و پذیرفتن نقش در تیم باعث افزایش اعتمادبه‌نفس می‌شود.

۴. بازی «من کیستم؟» (Guess Who / Role Description)

• هدف: تقویت مهارت بیان و خودشناسی

• روش: کودک یا والد صفات یا توانایی‌های خود را توصیف می‌کنند و بقیه حدس می‌زنند.

• اثر: کودک یاد می‌گیرد توانایی‌ها و ویژگی‌های مثبتش را بشناسد و بیان کند.

۵. تجسم مثبت و قصه‌گویی

• هدف: کاهش ترس و تقویت اعتمادبه‌نفس

• روش: داستان کوتاه بسازید که کودک در آن قهرمان باشد و مشکلات را با موفقیت حل کند.

• اثر: کودک تصویر مثبت از خودش پیدا می‌کند و حس توانمندی در او شکل می‌گیرد.

۶. بازی‌های با قوانین و چالش‌های کوچک

• هدف: یادگیری مواجهه با چالش و مدیریت شکست

• روش: بازی‌هایی مثل حل معما، مسابقه حافظه یا بازی‌های جدول کلمات با قوانین ساده اما قابل مدیریت.

• اثر: کودک می‌آموزد که با تلاش و پشتکار می‌تواند چالش‌ها را حل کند و شکست، پایان کار نیست.

۷. بازی تشویق و ستایش (Praise Game)

• هدف: تقویت عزت نفس

• روش: هر بار که کودک کاری انجام می‌دهد، والد با تشویق و تعریف مشخص بازخورد مثبت می‌دهد.

• اثر: کودک یاد می‌گیرد که تلاش و توانمندی‌هایش ارزشمند است و اعتمادبه‌نفس او افزایش می‌یابد.

کلام نهایی

افزایش اعتماد به نفس کودک همیشه از دغدغه های اصلی پدر و مادران آگاه بوده است، همواره تلاش نموده اند که این ویژگی را در کودک خود بالا ببرند. پدران و مادران با بالا بردن اطلاعات خود وکمک از مشاوران فعال در این حیطه می توانند به رشد صحیح کودک خود اهتمام ورزند. درمان کمبود اعتماد به نفس کودک از وظایف اصلی والدینی است که کودکان بی اعتماد به نفس دارند. با عمل به این نکات و استفاده از تجربیات متخصصان به سلامت فردی و اجتماعی فرزندتان کمک کنید.

سوالات متداول

 آیا تشویق زیاد باعث افزایش اعتماد به نفس می‌شود؟

 تشویق باید واقعی و هدفمند باشد. تشویق بیش از حد یا غیرواقعی می‌تواند نتیجه‌ی معکوس داشته باشد و کودک را وابسته به تأیید دیگران کند.

آیا اعتماد به نفس ارثی است؟

 بخشی از اعتماد به نفس می‌تواند از ویژگی‌های شخصیتی ژنتیکی بیاید، اما محیط، تربیت و تجربه‌های کودک نقش بسیار بیشتری دارند.

آیا اعتماد به نفس با عزت نفس فرق دارد؟

 بله.

اعتماد به نفس = باور به توانایی انجام کارها

عزت نفس = احساس ارزشمندی و دوست داشتن خود
هر دو باید با هم تقویت شوند.

آیا بچه‌های خجالتی اعتماد به نفس پایین دارند؟

 نه لزوماً. خجالتی بودن یک ویژگی شخصیتی است. ممکن است کودک خجالتی باشد ولی اعتماد به نفس بالایی در زمینه‌هایی خاص (مثلاً نقاشی یا ساخت لگو) داشته باشد.

آیا این مقاله برای شما مفید بود؟

خوشحال می‌شویم  نظرات، تجربیات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید. همراهی شما به ما کمک می‌کند تا محتوای بهتر و مفیدتری برایتان آماده کنیم.

گروه روانشناسی و روانپزشکی ویان

گروه ویان شامل مجموعه ای از روانپزشکان و روانشناسان برگزیده در حوزه‌های مختلف فوق‌تخصصی است. همه این روانپزشکان و روانشناسان در حوزه کاری خود متبحر بوده و آموزش آکادمیک دیده‌اند.در این مجموعه به طیف گسترده‌ای از مشکلات روانپزشکی و روان‌شناختی کودکان، نوجوانان و بزرگسالان به صورت فردی، زوج، خانواده و گروهی رسیدگی میشود.افتخار ما در گروه ویان، ارائه خدمات مشاوره‌ای و روان‌پزشکی به بیش از ۱۰۰ هزار نفر تا به امروز است.