اختلال وسواس اجباری چیست و چه علایمی دارد؟

اختلال وسواسی اجباری یک اختلال روان ‌شناختی واقعی است که برای کسانی که از آن رنج می‌ برند و افراد مورد علاقه‌ شان، واقعاً فرساینده است.این اختلال بیماری ‌ای نیست که ادای آن را از خودتان دربیاورید یا به خودتان تلقین کنید. شما آن را نخواسته ‌اید، گر چه نحوه‌ پاسختان به این «دشمن» قطعاً کلید حذف آن از زندگی‌ تان می ‌باشد.

بیماری وسواس اجباری چیست؟

اختلال وسواسی اجباری (OCD) یک اختلال اضطرابی است که با الگوهای ناخواسته‌ ی تفکر، احساس و رفتار شامل افکار مزاحم و تکرارشونده (وسواس) و رفتارهای تکراری (اجبار) مشخص می‌شود. این افکار و رفتارها معمولاً باعث اضطراب شدید می‌شوند و فرد احساس می‌کند که مجبور است آن‌ها را انجام دهد تا از اتفاق بدی جلوگیری کند.

الگوهای تفکر شامل افکار، تصاویر ذهنی و تکانه ‌های بی ‌معنی، ناخواسته و غالباً ناخوشایند، به نام وسواس فکری هستند که حتی برخلاف خواسته‌ شما به ذهن‌ تان می‌آیند.این نوع مزاحمت ‌های ذهنی، احساس اضطراب یا ناراحتی برمی‌انگیزند،‌ همراه با این ترس و شک هستند که اتفاق بد یا آزاردهنده ‌ای ممکن است بیفتد.

این احساس اضطراب، به نوبه‌ی خود تمایل به انجام کاری برای کاهش اضطراب و برخورد با افکار وسواسی ایجاد می‌کند.آیین ‌مندی‌ ها (گاهی آیین‌ مندی‌ های اجباری نامیده می ‌شوند) و راهبردهای اجتناب انواع الگوهای رفتاری هستند که افراد مبتلا به اختلال وسواسی اجباری در تلاش برای مقابله با افکار وسواسی اتخاذ می‌ کنند و موجب احساس ایمنی و اطمینان و کاهش اضطراب می ‌گردند.

علایم اختلال وسواس جبری

اختلالات اضطرابی شایع ‌ترین مشکلات بهداشت روانی هستند.حدود 20 درصد از بزرگسالان (یعنی یک نفر از هر پنج نفر) زمانی از زندگی‌ شان اضطراب بالینی شدید خواهند داشت. در مورد اختلال وسواسی اجباری ۲ تا ۳ درصد از جمعیت بزرگسالان مبتلا می‌شوند، یعنی از هر 40 نفر یک نفر.اکثر افراد در اواخر دهه‌ ی دوم یا اوایل دهه‌ ی سوم زندگی ‌شان دچار اختلال وسواسی اجباری می ‌شوند، یعنی زمانی که در اکثر جوامع، افراد مستقل ‌تر شده و با مسئولیت‌ های بیشتری مواجه می‌شوند.

انواع وسواس ها

انواع وسواس‌ فکری اجباری به نوعی خطر، خشونت، اخلاقیات یا مسئولیت در مورد آسیب رساندن مربوط هستند. آن‌ها غالباً (نه همیشه) در یکی از مقوله‌ های گسترده‌ی زیر قرار می‌گیرند:

۱- مسئولیت در مورد آسیب رساندن یا اشتباه؛

۲- آلودگی؛

۳- تقارن و نظم؛

۴- خشونت و پرخاشگری؛

5- مسائل جنسی؛

6- مذهب و اخلاق.

انواع اجبارها

اجبارها معمولاً برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس‌ها انجام می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

1-شستن دست‌ها: شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون.

2-شمارش: شمارش اشیاء یا تکرار عبارات خاص.

3-چک کردن: چک کردن مکرر قفل در، اجاق گاز و سایر موارد.

4-مرتب کردن: مرتب کردن اشیاء به ترتیب خاص.

سایر علائم OCD

علاوه بر وسواس‌ها و اجبارها، افراد مبتلا به OCD ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشند، از جمله:

• اضطراب شدید: احساس اضطراب و نگرانی مداوم.
• احساس ناخوشایند: احساس ناخوشایند و ناراحتی در مورد افکار و رفتارهای وسواسی.
• اختلال در عملکرد روزانه: اختلال در کار، مدرسه و روابط اجتماعی.
• افسردگی: بسیاری از افراد مبتلا به OCD همچنین دچار افسردگی می‌شوند.

مقوله ها و نمونه‌هایی از وسواس ‌ها

مسئولیت در مورد صدمه یا اشتباه

• اگر قرص ‌هایم را بیندازم زمین و بچه ‌ای اونا رو بخوره چی؟
• ممکنه باعث ایجاد آتش‌ سوزی در خانه‌ام بشم.
• ممکنه با ماشینم کسی را زخمی کنم و متوجه نشم.
• عدد 13 می‌تونه برای کسی که دوستش دارم بدشانسی بیاره

آلودگی، میکروب‌ ها، بیماری، سم و انزجار

• میکروب‌ های روی دستگیره‌ی در حالا روی من هستند.
• اگر با کسی که بعد از دستشویی دست‌ هایش را نشسته دست بدهم چی؟
• اگر به بچه‌ام دست بزنم، با میکروب ‌هام او را آلوده می‌ کنم.
• آیا در معرض مواد شیمیایی مضر بودم؟

نظم و تقارن

• افکاری در مورد نامرتب بودن میز تحریر
• افکاری در مورد اعداد فرد
• نیاز به این حس که همه چیز سر جای خودش باشد.

نگرانی وسواسی در مورد خشونت، رابطه‌ی جنسی، اخلاق و مذهب

• افکار در مورد دشنام دادن، اظهارنظرهای زشت یا فحش ‌های نژادپرستانه
• افکار در مورد صدمه زدن یا کشتن شخص مورد علاقه
• اگر کنترلم را از دست دهم و کار وحشتناکی انجام بدهم، چی؟
• تصاویر ذهنی در مورد رابطه‌ی جنسی پدربزرگ و مادربزرگ
• تمایل به خیره شدن به ناحیه جنسی کسی
• آیا مطمئنم کودک ‌آزار نیستم؟
• تصوراتی در مورد داشتن روابط جنسی نامناسب
• تصاویر ذهنی کفرآمیز ناخواسته
• تردیدهایی مثل این که اگر بدون این که بفهمم گناهی مرتکب شوم و خدا بر من غضب کند چه؟

علت اختلال وسواس اجباری

اختلال وسواسی اجباری توسط ترکیب پیچیده‌ای از عوامل زیست ‌شناختی، وراثتی، یادگیری و محیطی به وجود می‌آید.

براساس پژوهش ‌های موجود، عوامل وراثتی و زیست ‌شناختی شما را نسبت به اضطراب آسیب ‌پذیر می ‌سازند، در حالی که عوامل محیطی و یادگیری انواع خاصی از وسواس فکری و آیین‌ مندی‌ هایی را که دارید، تعیین می‌کنند.

ابتلا به اختلال وسواسی اجباری تقصیر شما (یا هیچ کس دیگری) نیست. شما مسئول ساختار زیست‌ شناختی ‌تان نیستید. شما نمی ‌خواستید تجربه ‌های خاصی داشته یا در معرض عوامل محیطی معینی قرار بگیرید.

البته همان‌طور که خواهیم دید، این بدان معنا نیست که نمی‌توانید برای کمک به خودتان کاری انجام دهید.

درمان اختلال وسواس اجباری

انواع درمان اختلال وسواس اجباری عبارتند از:

روان‌ درمانی (درمان ‌شناختی رفتاری) + دارودرمانی

• درمان شناختی رفتاری به تنهایی، در صورتی توصیه می‌ شود که تمایل داشته باشید کارهایی که از شما خواسته شد را انجام دهید و افسردگی شدید نداشته باشید.
• درمان شناختی رفتاری همراه با دارو، در صورتی توصیه می ‌شود که تحت درمان شناختی رفتاری هستید، ولی آن قدر که دوست دارید پاسخ نمی ‌دهد و یا دچار افسردگی شدید یا سایر اختلال‌ های اضطرابی باشید.
• اگر در حال حاضر دارو مصرف می‌ کنید، درمان شناختی رفتاری در صورتی توصیه می‌شود که هنوز مشکل وسواسی اجباری ‌تان ادامه دارد و یا مایلید استفاده از دارو را متوقف کنید.
• اگر درمان شناختی رفتاری را امتحان کرده‌اید، ولی آن را توان ‌فرسا یافته‌اید و مایل نیستید آن را ادامه دهید، دارو به تنهایی درمان انتخابی شماست.

سوالات متداول

نویسنده: سارا اکبر زاده، دکتری روانشناسی

بیشتر بخوانید:

اختلال شخصیت مرزی و درمان

در مورد اختلالات دو قطبی چه می دانید؟

اختلال دو قطبی

این مطالب نیز ممکن است برایتان مفید باشد

بهترین مشاور ازدواج در تهران

بهترین مشاور خانواده در تهران

 بهترین دکتر درمان استرس در تهران

بهترین دکتر درمان وسواس در تهران

بهترین دکتر درمان افسردگی در تهران

درمان قطعی اختلال پانیک

درمان بیش فعالی کودکان