درمان اختلال شخصیت مرزی

اختلال شخصیت مرزی اختلالی است که از مشخصه­ های اصلی آن: بی­ ثباتی در خلق، داشتن مشکل در روابط بین­ فردی، تصور بی ­ثبات از خود، رفتارهای خود آسیب گرایانه و اقدام به خودکشی است.این بی­ ثباتی­ها اغلب زندگی خانوادگی، حرفه­ای، برنامه­ ریزی­های طولانی مدت واحساس هویت را در فرد به خطر می­ اندازد.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی که در ابتدا تصور می­شد در مرز روان­ نژندی و روان­ پریشی قرار دارند، از ناتوانی در تنظیم احساسات‌شان رنج می­برند.این اختلال اگرچه کمتر از اختلالاتی چون دوقطبی و اسکیزوفرنی در بین عموم شناخته شده است اما از هر ۱۰۰ نفر بزرگسال یک نفر به آن مبتلا است

.

رفتارهای شخص مبتلا به اختلال شخصیت مرزی

در این افراد رفتارهای خودآسیبی همچون خودزنی، ایجاد جراحت با اشیا تیز بر روی بدن و اقدام به خودکشی­ بسیار دیده می­شود. خطر خودکشی در میان مبتلایان جوان بیشتر است و به نظر می­رسد که با افزایش سن، درصد آن کاهش پیدا می­کند.

اختلال شخصیت مرزی در زنان شیوع بیشتری نسبت به مردان دارد و تقریباً ٪۷۵ افرادی که این تشخیص به آن­ها داده می­ شود زن هستند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب الگوهای ارتباطِ اجتماعی ناپایداری دارند. این افراد می­توانند دلبستگی­های شدید و درعین حال طوفانی را با خانواده، دوستان و شریک عاطفی خود شکل دهند. به این معنا که احساسات‌شان نسبت به فرد مقابل ممکن است ناگهان تغییر کند.

در لحظه­ای در اوج عشق هستند و وی را  خوب و ایده ­آل می­بینند و در لحظه­ ای دیگر آن فرد از چشم‌شان می­افتد و یا خشم و بیزاری شدید نسبت به او احساس می­کنند.

بنابراین آنها ممکن است سریعاً دلبسته­ کسی شوند اما با کوچکترین اختلاف از فرد عصبانی شوند و او را متهم به عدم علاقه به او و رابطه کنند.

بیشتر افراد می­توانند تعارض ما بین دو احساس یا حالت متناقض در یک تجربه­ی ثابت را تحمل کرده و آن را تحلیل کنند اما مبتلایان اختلال شخصیت مرزی وقتی حال بدی را تجربه می­کنند گویی از امکان وجود حال خوب بی­ اطلا‌ع اند.

این افراد نسبت به طرد شدن به شدت حساس اند و با عصبانیت یا پریشانی شدید نسبت به هر نوع جدایی­ (حتی جدایی کوتاه مدت) واکنش نشان می­دهند.

تعطیلات، سفرهای کاری و تغییر ناگهانی یک برنامه می­تواند احساسات منفی شدیدی را در آن­ها ایجاد کند. به نظرمی­رسد ترس از رها شدگی به این دلیل در این افراد رشد پیدا می­کند که فرد خود را از نظر عاطفی نمی­تواند به شخصی که حضور فیزیکی ندارد، نزدیک ­ببیند.

در این مواقع تهدید و اقدام به خودکشی روشی برای نشان دادن میزان ناامیدی و ناکامی­ است که این افراد تجربه می­کنند.

البته ناگفته نماند که این افراد در زمان­هایی که احساس امنیت می­کنند، می­ توانند بهترین و هیجان‌انگیزترین شریک عاطفی و یا دوست شما باشند. چرا که در آن زمان به شما احساس ارزشمند بی­ حد و حصری را خواهند داد.

بهتر است در صورت داشتن این بیماری برای درمان به بهترین کلینیک روانشناسی در تهران مراجعه شود.

علل ایجاد اختلال شخصیت مرزی

اگرچه دلایل بروز اختلال شخصیت مرزی هنوز به درستی شناخته شده نیست اما تصور می ­شود که عوامل محیطی و ژنتیکی هر دو در بروز علائم آن نقش دارند. احتمال ابتلا به این اختلال در افرادی که بستگانی با این اختلال دارند ۵ برابر بیشتر است.

مطالعات نشان می­دهند که بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی سابقه­ی سوء استفاده جنسی، غفلت و یا جدایی از والد یا والدین را در کودکی داشتند.

در کشور آمریکا ۴۰ تا ۷۱ درصد از مبتلایان به این بیماری سابقه­ی آزارجنسی در کودکی (عمدتاً توسط فردی به غیر از والدین) را گزارش کرده­اند.

همچنین بزرگسالانِ مبتلا به این اختلال احتمال دارد که به میزان قابل توجهی بیشتر از دیگران قربانی خشونت، تجاوز و باقی جرایم واقع شوند.دلیل وقوع بیشتر این حوادث برای این دسته از افراد می­تواند محیط­های آسیب­رسانی که خود را در آن قرار می­دهند، رفتارهای تکانشی، تصمیم­گیری­های ضعیف در انتخاب شریک عاطفی و شیوه­ی زندگی باشد.

 

تشخیص اختلال شخصیت مرزی

اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder یا BPD) یک اختلال روانی پیچیده است که تشخیص دقیق آن نیازمند تخصص و ارزیابی جامع توسط یک متخصص سلامت روان است. تشخیص BPD بر اساس معیارهای مشخص شده در دفترچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) صورت می‌گیرد.

معیارهای تشخیصی BPD

برای تشخیص BPD، فرد باید حداقل پنج مورد از معیارهای زیر را داشته باشد:

• تلاش‌های شدید برای اجتناب از رها شدن واقعی یا خیالی: افراد مبتلا به BPD ترس شدیدی از رها شدن دارند و ممکن است برای جلوگیری از آن دست به هر کاری بزنند.
• الگوی روابط بین فردی ناپایدار و شدید: روابط این افراد با دیگران ناپایدار و اغلب پر از شدت و ضعف است. آن‌ها ممکن است دیگران را یا ایده‌آل‌سازی کنند یا به شدت از آن‌ها متنفر شوند.
• هویت آشفته و ناپایدار: افراد مبتلا به BPD ممکن است احساس کنند که واقعاً کی هستند را نمی‌دانند و در مورد ارزش‌ها، اهداف و تصویر از خودشان سردرگم باشند.
• تکانشگری در حداقل دو حوزه که بالقوه برای خود یا دیگران آسیب‌زا است: این تکانشگری‌ها ممکن است شامل خودزنی، ولخرجی، اعتیاد به مواد مخدر، رانندگی پرخطر یا روابط جنسی بی‌محابا باشد.
• رفتارهای خودآزاری: افراد مبتلا به BPD ممکن است به خود آسیب برسانند، مانند بریدن، سوزاندن یا کوبیدن سر به دیوار.
• نوسانات خلقی شدید: خلق و خوی این افراد می‌تواند به سرعت از افسردگی شدید به خشم شدید تغییر کند.
• احساس پوچی مزمن: آن‌ها ممکن است احساس کنند که هیچ هدفی در زندگی ندارند و احساس پوچی و تهی بودن کنند.
• خشم شدید و نامتناسب و مشکل در کنترل خشم: این افراد ممکن است به راحتی عصبانی شوند و کنترل خشم خود را از دست بدهند.
• دوره‌های پارانویا یا از هم‌گسیختگی با واقعیت در زمان‌های تحت فشار: در مواقع استرس، ممکن است پارانوئید شوند یا از واقعیت جدا شوند.

 

فرآیند تشخیص

تشخیص BPD معمولاً شامل مراحل زیر است:

1. مصاحبه بالینی: روانپزشک یا روان‌شناس با فرد مبتلا به طور مفصل صحبت می‌کند تا تاریخچه پزشکی، علائم و رفتارهای او را بررسی کند.
2. ارزیابی روانشناختی: ممکن است از فرد خواسته شود که پرسشنامه‌های روانشناختی را تکمیل کند.
3. بررسی سوابق پزشکی: پزشک سوابق پزشکی فرد را بررسی می‌کند تا هرگونه بیماری جسمی یا روانی دیگری که ممکن است بر علائم تأثیر بگذارد را شناسایی کند.
4. گفتگو با اطرافیان: در برخی موارد، ممکن است پزشک با اعضای خانواده یا دوستان فرد صحبت کند تا اطلاعات بیشتری در مورد علائم و رفتارهای او به دست آورد.

 

درمان اختلال شخصیت مرزی

خوشبختانه، امروزه روش‌های درمانی متنوعی برای BPD وجود دارد که با توجه به شرایط فردی هر بیمار، می‌توان بهترین درمان را انتخاب کرد.

روش‌های درمانی BPD

1. درمان شناختی رفتاری دیالکتیکی (DBT): این روش درمانی یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان BPD محسوب می‌شود. DBT بر آموزش مهارت‌های مقابله‌ای مانند تنظیم هیجانات، تحمل ناراحتی، مهارت‌های بین فردی و تفکر منطقی تمرکز دارد.
2. روان‌درمانی بین فردی: این نوع درمان به فرد کمک می‌کند تا روابط بین فردی خود را بهبود بخشد و مهارت‌های ارتباطی موثر را بیاموزد.
3. دارودرمانی: داروها به تنهایی نمی‌توانند BPD را درمان کنند اما می‌توانند به کاهش برخی از علائم مانند افسردگی، اضطراب و تکانشگری کمک کنند. داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب و داروهای تثبیت‌کننده خلق از جمله داروهایی هستند که ممکن است برای درمان BPD تجویز شوند.
4. گروه درمانی: شرکت در گروه‌های درمانی به افراد مبتلا به BPD این فرصت را می‌دهد تا با افرادی که مشکلات مشابهی دارند ارتباط برقرار کنند و از تجربیات یکدیگر بهره‌مند شوند.

 

عوامل مؤثر در درمان BPD

انگیزه و تعهد بیمار به درمان نقش بسیار مهمی در موفقیت درمان دارد. انتخاب یک درمانگر باتجربه و متخصص در زمینه BPD بسیار مهم است. درمان BPD فرآیندی طولانی‌مدت است و ممکن است چندین سال طول بکشد. حمایت خانواده و دوستان می‌تواند به بهبود روند درمان کمک کند.

 

نویسنده: خانم شیدا شاولیان، روان‌درمانگر تحلیلی و زوج‌ درمانگر

 

بیشتر بخوانید:

فرزندان افراد خودشیفته

 

خود مراقبتی حین افسردگی