درمان حواس پرتی در کودکان پیش دبستانی

کودکان پیش‌دبستانی پر از انرژی، کنجکاوی و خیال‌پردازی هستند. همین ویژگی‌ها باعث می‌شود گاهی تمرکز کافی روی فعالیت‌ها و آموزش‌ها نداشته باشند. البته تا حدی حواس‌پرتی در این سن طبیعی است، اما وقتی این موضوع به‌طور مداوم تکرار شود، می‌تواند روند یادگیری، مهارت‌های اجتماعی و حتی اعتمادبه‌نفس کودک را تحت تأثیر قرار دهد. والدین و مربیان معمولاً با این چالش روبه‌رو می‌شوند که چگونه می‌توانند توجه کودک را تقویت کنند، بدون اینکه او را تحت فشار قرار دهند یا لذت یادگیری را از بین ببرند. در این مقاله به دلایل حواس‌پرتی در کودکان پیش‌دبستانی و راهکارهای مؤثر برای درمان و مدیریت آن می‌پردازیم.

علایم حواس پرستی کودکان چیست؟

علائم حواس‌پرتی در کودکان پیش‌دبستانی معمولاً به‌صورت رفتاری خودش را نشان می‌دهد و والدین یا مربیان به راحتی می‌توانند آن‌ها را در بازی، یادگیری یا فعالیت‌های روزمره مشاهده کنند. برخی از مهم‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:

عدم تمرکز روی فعالیت‌ها
کودک به‌سرعت از یک کار خسته می‌شود و مدام بین بازی‌ها یا فعالیت‌ها جابه‌جا می‌شود.

فراموش‌کاری مداوم
فراموش می‌کند اسباب‌بازی یا وسیله‌ای را کجا گذاشته، یا کاری که از او خواسته شده بود انجام دهد.

پاسخ‌های ناتمام یا اشتباه
وقتی از او سوالی پرسیده می‌شود، ممکن است وسط جواب دادن موضوع را رها کند یا پاسخ بی‌ربط بدهد.

حواس‌پرتی با محرک‌های کوچک
حتی یک صدای کوچک، حرکت دیگران یا اتفاقی جزئی می‌تواند تمرکز او را از بین ببرد.

بی‌قراری و ناتوانی در نشستن طولانی
در کلاس یا هنگام انجام کارهای ساده به‌سختی آرام می‌نشیند و مدام جابه‌جا می‌شود.

تمام نکردن کارها
شروع می‌کند ولی به ندرت فعالیتی را تا آخر پیش می‌برد.

گم‌کردن وسایل شخصی
مدام مداد، دفتر یا اسباب‌بازی‌هایش را جا می‌گذارد یا گم می‌کند.

مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها
وقتی چند مرحله ساده به او گفته می‌شود، بخشی از آن را فراموش می‌کند یا درست انجام نمی‌دهد.

دلایل حواس پرتی در کودکان چیست؟

دلایل حواس‌پرتی در کودکان، به‌خصوص در سنین پیش‌دبستانی، می‌تواند ترکیبی از عوامل رشدی، محیطی و حتی عاطفی باشد. مهم است والدین بدانند که در بسیاری موارد این موضوع طبیعی است، اما گاهی می‌تواند نشانه یک مشکل جدی‌تر هم باشد.

مهم‌ترین دلایل حواس‌پرتی کودکان

مرحله طبیعی رشد مغز
در سنین پایین بخش‌هایی از مغز که مسئول تمرکز و کنترل توجه هستند هنوز کامل رشد نکرده‌اند، بنابراین کودک به‌طور طبیعی زود حواسش پرت می‌شود.

انرژی و هیجان زیاد
کودکان پیش‌دبستانی پر از انرژی هستند و سخت می‌توانند برای مدت طولانی روی یک فعالیت ثابت بمانند.

محیط پر سر و صدا یا محرک‌های زیاد
وجود تلویزیون، موبایل، بازی‌های دیجیتال یا حتی شلوغی خانه و کلاس باعث می‌شود تمرکز کودک به راحتی از بین برود.

کمبود خواب یا تغذیه نامناسب
خواب ناکافی یا رژیم غذایی پر از قند و مواد ناسالم می‌تواند باعث کاهش توانایی تمرکز شود.

اضطراب و مشکلات عاطفی
گاهی نگرانی‌ها، تغییرات خانوادگی یا استرس (مثل ورود به مهدکودک جدید) روی توجه کودک تأثیر می‌گذارد.

عدم علاقه به فعالیت
اگر کاری برای کودک جذاب نباشد یا متناسب با سن و توانایی او طراحی نشده باشد، سریع خسته و بی‌حوصله می‌شود.

مشکلات بینایی یا شنوایی
کودکی که درست نمی‌بیند یا نمی‌شنود، به‌جای تمرکز روی آموزش یا بازی، مدام حواسش پرت می‌شود.

اختلالات توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
اگر حواس‌پرتی شدید و مداوم باشد و با بی‌قراری یا تکانشگری همراه شود، ممکن است نشانه ADHD باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد.

حواس پرتی کودکان چه مشکلاتی را ایجاد می کند؟

حواس‌پرتی در کودکان پیش‌دبستانی اگر موقتی و خفیف باشد، طبیعی است و معمولاً با رشد برطرف می‌شود. اما وقتی شدت پیدا کند یا مداوم باشد، می‌تواند روی ابعاد مختلف زندگی کودک اثر منفی بگذارد.

مشکلات ناشی از حواس‌پرتی در کودکان

کاهش یادگیری و پیشرفت تحصیلی
کودک نمی‌تواند روی آموزش‌ها تمرکز کند، مفاهیم ساده را فراموش می‌کند یا درس‌ها را نصفه و نیمه یاد می‌گیرد.

تمام نکردن کارها و کاهش اعتمادبه‌نفس
وقتی مدام فعالیت‌ها را نیمه‌کاره رها کند، احساس ناتوانی پیدا کرده و اعتمادبه‌نفسش پایین می‌آید.

مشکل در روابط اجتماعی
به دلیل اینکه در بازی یا مکالمه حواسش پرت می‌شود، ممکن است دوستانش از او دلخور شوند یا نتواند به‌خوبی تعامل کند.

بی‌نظمی در کارهای روزمره
مدام وسایلش را گم می‌کند، تکالیف یا مسئولیت‌های ساده را فراموش می‌کند و زندگی روزانه‌اش به‌هم می‌ریزد.

افزایش استرس و ناامیدی در خانواده
وقتی والدین بارها مجبور می‌شوند یک موضوع را تکرار کنند، دچار خستگی و کلافگی می‌شوند و رابطه با کودک تحت فشار قرار می‌گیرد.

احتمال تقویت رفتارهای منفی
کودک برای فرار از کارهای دشوار ممکن است از حواس‌پرتی به‌عنوان یک بهانه استفاده کند و این تبدیل به یک عادت رفتاری شود.

خطر نادیده گرفتن مشکلات جدی‌تر
در بعضی موارد، پشت حواس‌پرتی ممکن است مشکلات بینایی، شنوایی، اضطراب یا اختلال بیش‌فعالی (ADHD) پنهان باشد که اگر تشخیص داده نشود، کودک در آینده بیشتر آسیب می‌بیند.

برای کاهش و درمان حواس پرتی کودکان چه کنیم؟

۱. ایجاد محیط آرام و بدون عوامل مزاحم
در زمان انجام فعالیت یا آموزش، تلویزیون، موبایل یا اسباب‌بازی‌های اضافی خاموش و جمع شود تا کودک فقط روی یک موضوع تمرکز کند.

۲. تقسیم کارها به بخش‌های کوچک
به جای اینکه یک فعالیت طولانی از او بخواهید، کار را به مراحل کوتاه و ساده تقسیم کنید. هر بار انجام یک مرحله باعث تمرکز بیشتر و موفقیت کودک می‌شود.

۳. استفاده از بازی‌های تقویتی تمرکز
بازی‌هایی مثل پازل، رنگ‌آمیزی، لگو، پیدا کردن تفاوت تصاویر یا بازی‌های “کدام‌یک را فراموش کرده‌ام؟” به تقویت حافظه و توجه کمک می‌کند.

۴. برنامه خواب و تغذیه منظم
خواب کافی (۱۰ تا ۱۲ ساعت در شبانه‌روز برای کودکان پیش‌دبستانی) و تغذیه سالم با میوه، سبزیجات و پروتئین، اثر زیادی در افزایش تمرکز دارد.

۵. تشویق به فعالیت‌های بدنی
ورزش‌های ساده مثل دویدن، طناب‌زدن یا بازی در فضای باز به تخلیه انرژی و افزایش تمرکز بعد از فعالیت کمک می‌کند.

۶. تمرین مهارت گوش‌دادن
با قصه‌گویی یا خواندن کتاب از کودک بخواهید بخش‌هایی از داستان را بازگو کند. این کار باعث تقویت دقت شنیداری و توجه می‌شود.

۷. استفاده از تشویق و پاداش
وقتی کودک کارش را با تمرکز انجام داد، حتی برای مدت کوتاه، او را تشویق کنید. این کار انگیزه او را برای ادامه می‌سازد.

۸. آرامش و صبوری والدین
کودک با استرس و فشار کمتر، تمرکز بیشتری پیدا می‌کند. پس به جای سرزنش، با مهربانی و تشویق به او کمک کنید.

۹. بررسی مشکلات پزشکی یا روانشناختی
اگر حواس‌پرتی شدید، مداوم و همراه با علائم دیگری مثل بیش‌فعالی یا اضطراب بود، بهتر است با روانشناس کودک یا متخصص رشد مشورت شود.

جمع‌بندی

حواس‌پرتی در کودکان پیش‌دبستانی تا حدی طبیعی و بخشی از روند رشد آن‌هاست، اما وقتی شدت پیدا کند یا مداوم باشد، می‌تواند یادگیری، روابط اجتماعی و اعتمادبه‌نفس کودک را تحت تأثیر قرار دهد. والدین باید ابتدا علائم و دلایل این موضوع را بشناسند؛ از عوامل ساده‌ای مثل محیط شلوغ یا کمبود خواب گرفته تا مشکلات جدی‌تری مانند اضطراب یا اختلال بیش‌فعالی.
خبر خوب این است که با ایجاد محیط آرام، استفاده از بازی‌های تمرکزی، داشتن برنامه خواب و تغذیه سالم، تشویق و صبوری والدین می‌توان تا حد زیادی این مشکل را مدیریت کرد. در مواردی که حواس‌پرتی شدید و طولانی‌مدت باشد، مراجعه به روانشناس یا متخصص کودک بهترین راهکار برای پیشگیری از مشکلات بعدی است.

گروه روانشناسی و روانپزشکی ویان

گروه ویان شامل مجموعه ای از روانپزشکان و روانشناسان برگزیده در حوزه‌های مختلف فوق‌تخصصی است. همه این روانپزشکان و روانشناسان در حوزه کاری خود متبحر بوده و آموزش آکادمیک دیده‌اند.در این مجموعه به طیف گسترده‌ای از مشکلات روانپزشکی و روان‌شناختی کودکان، نوجوانان و بزرگسالان به صورت فردی، زوج، خانواده و گروهی رسیدگی میشود.افتخار ما در گروه ویان، ارائه خدمات مشاوره‌ای و روان‌پزشکی به بیش از ۱۰۰ هزار نفر تا به امروز است.