آسیب های طلاق بر فرزندان

کلینیک ویان: طلاق از مهم ‌ترین پدیده ‌های حیات انسانی است که نه ‌تنها تعادل روانی دو انسان، بلکه تعادل روانی فرزندان، بستگان، دوستان و نزدیکانشان را نیز به هم می‌ریزد.

طلاق يك مرحله تحول با ويژگي‌ هاي منحصر به فرد است كه منجر به سوگواري، ماتم‌ زدگي و واكنش‌ هايي نظير خشم، افسردگي و انزواي اجتماعي زوج و فرزندان آن ها مي‌شود.

در سال‌ های اخیر افزایش آمار طلاق، باعث افزایش تعداد عفرزندان طلاق شده، فرزندانی که مشکلاتشان از نظرها دور مانده، احساسات پنهانشان درك نشده و بار مشكلات حل نشده را تا بزرگسالي به دوش مي‌كشند.

خصوصيات كودك مثل خلق و خو، سن، آسيب ‌هاي قبلي و مهارت ‌هاي سازگاري و مقابله در نحوه مداخله در بحران طلاق مهم است.

میزان درک فرزندان با سنین مختلف نسبت به طلاق والدین

يك نوزاد، طلاق را نمي ‌فهمد اما جو رواني خانه را مي ‌فهمد، مي ‌فهمد آرامش نيست و تن صداي مادر را درک می کند.

كودك نوپا احساس مي‌كند مقصر است، احساس گناه مي‌ كند، نبودن يكي از والدين را مي‌فهمد و از دعواها و مشاجره ها آگاهي دارد. در اين مرحله تعامل مثبت والدين با كودك مهم است.

كودك پيش ‌دبستاني خود ميان ‌بيني و تفكر جادويي دارد؛ مثلا فكر مي‌كند اگر مداد را جا به جا كند، پدرش برمي‌گردد. او از جدايي می‌ترسد. آسيب‌ پذيري و خطر در اين سن بيشتر است.

بار سنگين احساس گناه در اواخر دبستان شروع مي‌شود. كودك باور دارد اگر بچه خوبي باشد پدر بر مي‌گردد. اوضاع رواني او از دوران پيش ‌دبستاني بهتر است.

نوجوان‌ها درك منطقي از طلاق دارند ولي به شدت از والدين خشمگین می‌ شوند و فكر مي ‌كنند آن ها زندگي‌اش را تباه کرده اند و به فكر او نبوده‌ اند.

مراحل سازگاري

ناخشنودي: مرحله ناخشنودی دردناك ‌ترين مرحله است كه ممكن است تا چند ماه طول بكشد.

تغييرات: كودك شیوه جديد زندگي خود را كم‌كم پيدا مي‌كند، بايد خود را براي سازگاري آماده كند اما برایش خيلي سخت است كه دریابد دنيا قابل‌ پيش‌ بيني نيست.

والدين باید در اين مرحله تا جايي كه مي‌توانند شرايط را براي كودك ثابت نگه‌ دارند.

مرحله ثبات: تجديد احساس ثبات، كنار آمدن با تغييرات، مشخص شدن الگوي زندگي كه معمولا ٢ تا ٣ سال طول مي‌كشد.

چه راهي برويم كه كودك كمترين آسيب را ببيند؟

هرگز در حضور كودكان دعوا كنید و تا زماني كه طلاق قطعي نشده، درباره آن با كودك حرف نزنید اما بعد درباره طلاق با كودك حرف بزنید و توضيح دهید.

احساسات كودك را درك كنید و بپذيرید. واكنش‌هاي طبيعي‌اش را بشناسید و با آنها درست برخورد كنید.

هرگز كودك را وسيله‌اي براي انتقام قرار ندهید، به كودك توضيح دهید كه طلاق به اين معني نيست كه او را دوست ندارید و نمي‌تواند والدين خود را ببيند.

خيلي مهم است كه پدر و مادر با هم درباره طلاق براي كودك توضيح دهند، توضيحی که بايد متناسب با سن و درك كودك باشد.

كودك فكر مي‌كند حالا كه عشق والدين به هم تمام شده او را نيز دوست ندارند به همين دلیل ممكن است دچار اضطراب شود.

به او بگوييد مامان و بابا تا آخر عمر مامان باباي تو مي‌مانند همان طور كه مامان ‌بزرگ و بابا بزرگ با اينكه با مامان زندگي نمي‌كنند، هنوز مامان و باباي مامان هستند.

كودك می‌ترسد که بعد از طلاق بي‌خانمان بماند، تنها شود، او را نخواهند و …پس مهم است كه به سوال هاي او پاسخ بدهيد.

تا مي‌توانيد، ثبات را در خانه حفظ كنيد و توجه كودك را به چيزهايي كه ثابت مي‌ماند، جلب نمایید.

احساسات كودك را انكار نكنيد به او بگوييد حق دارد ناراحت و عصباني باشد. به او راه ‌هاي سازگاري براي زندگي در دو خانه را ياد دهيد.

توصیه می شود خانواده هایی که با این شرایط مواجه هستند برای مشاوره به کلینیک روانشناسی در تهران مراجعه کنند تا راهنمایی های لازم را برای برخورد با والدین خود در چنین شرایطی دریافت کنند.

مهم ترین سوالات و نیازهایی که باید پاسخ داده شوند

عبارتند از:

• بچه‌ها کجا زندگی خواهند کرد؟
• چه زمانی باید پدر و یا مادر را ملاقات کنند؟
•  ابراز محبت از هر دوی والدین به بچه‌ ها
• اظهار نظر مثبت، محترمانه و خوب راجع به والد دیگر
• توضیحات ساده و روشن مناسب سن کودکان در رابطه با طلاق
• عدم اظهار نظر منفی راجع به شخصیت یا رفتار والد دیگر

سخن پایانی

بعد از طلاق، کودک باید با هر دو والد در ارتباط باشد مگر در شرايط خاص. حتی وقتي رابطه كودك با والد غايب خوب نيست، رابطه بايد حفظ شود. چرا که ممكن است وقتي کودک بزرگتر شد، نظرش تغییر کند. آن موقع نسبت به شما هم خشمگين مي ‌شود که راه درست را به‌ عنوان بزرگتر به او ياد نداده ايد.

نویسنده: مونا فلسفی، کاندیدای دکترای روانشناسی سلامت

بیشتر بخوانید:

معایب خوابیدن کودک کنار والدین

درمان قطعی ناخن جویدن کودکان