با انواع بیماری های روانی آشنا شوید

بیماری ها و اختلالات روانی در حال حاضر از چند اختلال روانی خاص و مشخص تشکیل شده که بر اساس بعضی خصوصیات مشترک بین آن ها در چند طبقه گروه بندی شده اند. هدف نهایی طبقه ‌بندی، بهتر کردن درمان و پیشگیری از ابتلا به اختلالات است تا در نهایت بهترین درمان توسط درمانگر ارائه شود.

برای هر یک از اختلالات روانی خاص معیارهای تشخیصی خاص ارائه شده است. این معیارها شامل یک فهرست از ویژگی‌ هایی هستند که باید حضور داشته باشد تا تشخیص داده شود. چنین معیارهایی پایایی فرآیند تشخیصی را افزایش می دهند.

اختلالات عصبی رشدی

این اختلالات معمولاً در نوزادی، کودکی یا نوجوانی برای اولین بار تشخیص داده می شوند.

1. معلولیت ذهنی: مشخصه اصلی معلولیت ذهنی هوش زیر سطح متوسط و نقص در عملکرد سازگارانه است.
2. اختلالات ارتباطی که شامل چهار نوع اختلال هستند.
3. اختلال زبان؛ نقص در رشد کیفی خزانه لغات که به مشکلاتی در تولید جملات متناسب با سن منجر می شود.
4. اختلال آواهای گفتاری؛ که مشخصه آن دشواری در گفتن یا به صدا درآوردن حروف و کلمات است.
5. اختلال سیالی کلامی یا لکنت؛
6. ربات اجتماعی یا پراگماتیک؛ که مشخصه اصلی آن دشواری عمیق در تعامل اجتماعی و ارتباط با همسالان است.
7. اختلالات طیف اوتیسم: شامل انواع رفتارهایی است که مشخصه اصلی آن ها مشکلات شدید در چندین حوزه رشدی است. از جمله ارتباط برقرار کردن با دیگران، تبادل اطلاعات با دیگران و محدود بودن فعالیت ها و رفتارهای تکراری و استریو تیپیکال از جمله در گفتار.
8. ADHD: مشخصات اصلی بی توجهی مداوم بیش فعالی و تکانشگری یا هر دو که باعث نقص عملکردی از لحاظ بالینی مهم به وجود بیاید.
9. اختلالات یادگیری خاص: موجب دشواری در کسب مهارت های خاص در خواندن یا دیسلکسیا در نوشتن و در ریاضیات دیسکلکولیا همراه هستند
10. اختلالات حرکتی: زمانی تشخیص داده می شوند که هماهنگی حرکتی به شدت کمتر از انتظار بر اساس سن و هوش است و این مشکلات عملکرد را به شدت مختل می کند.

اختلالات طیف اسکیزوفرنی

در همه این اختلالات نشانه های روان پریشی مشخصه های اصلی در تصویر بالینی هستند. اسکیزوفرنی یک اختلال مزمن است که در آن توهم و هذیان بارز معمولا حضور دارد. فرد باید حداقل ۶ ماه بیمار باشد. هر چند لزومی ندارد که در تمام این مدت به طور فعالی سایکوتیک باشد.

اختلال دیلوژنال: مشخصه اصلی هذیان های مداوم است مانند خودبزرگ بینی، حسادت، تعقیب

اختلال سایکوتیک کوتاه مدت: این اختلال مستلزم حضور هذیان و توهم، گفتار نامنظم و رفتار به شدت نامنظم به مدت حداقل یک روز اما کمتر از یک ماه است. جرقه این اختلال ممکن توسط یک استرس خارجی در زندگی زده شود. بعد از فرو نشستن اپیزودها فرد به سطح عملکرد قبلی خود برمی گردد.

اختلال اسکيزوافکتيو: مشخصه اصلی همان سمپتوم های فاز فعال اسکیزوفرنیا اما سندروم شیدایی افسردگی نیز وجود دارد که نسبت به مدت سایکوز برای مدت طولانی ادامه می یابند.

اختلال سایکوتیک ناشی از یک عارضه پزشکی دیگر مانند بیماری جسمی.

کاتاتونیا: نابهنجاری های حرکتی که به علت یک اختلال روانی با نتیجه یک عارضه پزشکی دیگر باشد.

اختلالات دو قطبی: مشخصه اصلی این اختلال نوسانات خلقی شدید بین افسردگی و شادی و همچنین بهبود موقت و ابتلای مجدد است.

اختلالات افسردگی: اختلال افسردگی غم، غصه، تحریک پذیری، کندی روانی حرکتی و در موارد شدید افکار خودکشی است.

اختلالات اضطرابی

اختلالات اضطرابی شامل 9 اختلال است که به توضیح مختصر آن می پردازیم.

1. اختلال پنیک: مشخصه اصلی آن اختلال احساسات شدید ترس یا وحشت که به طور ناگهانی در موقعیت هایی روی می دهد که هیچ علتی برای ترس وجود ندارد. با علائمی نظیر تپش قلب، درد قفسه سینه، تنگی نفس یا احساس خفگی، سرگیجه، لرزش، سبکی سر، تعریق و تهوع همراه است.
2. آگروفوبيا: ترس از ماندن از مکان هایی که احتمال خروج از آنها برای بیمار سخت است.
3. فوبیای خاص: مشخصه اصلی یک ترس افراطی و غیر منطقی از اشیای خاص یا موقعیت های خاص که تقریبا همیشه بعد از قرار گرفتن در معرض آن محرک های مخوف روی می دهد. فرد از محرک ترسناک اجتناب می کند یا وقتی قادر به اجتناب نیست به شدت احساس اضطراب و ناراحتی می کند.
4. اختلال اضطراب اجتماعی: ترس از خجالت زده یا مورد توهین واقع شدن در حضور دیگران است.
5. اختلال اضطراب تعمیم یافته: مشخصه اصلی نگرانی افراطی و موضوع است که اکثر روزها روی می دهد و کنترل کردن آن دشوار است.
6. اختلال اضطراب ناشی از یک عارضه پزشکی مانند پرکاری تیروئید
7. اضطراب ناشی از ماده یا دارویی: مثلا کوکائین یا دارو مانند کورتون
8. اختلال اضطراب جدایی: اضطراب مفرط درباره جدا شدن از خانه یا افراد دلبسته که بسیار فراتر از حد مورد انتظار از سطح رشدی فرد است.
9. سلکتیو میوتیسم: امتناع دائم از حرف زدن در بعضی موقعیت های خاص

اختلالات وسواسی اجباری

مشخصات اصلی آن ها وسواس یا افکار تکراری و اجبارها فعالیت های تکراری هستند.

اختلال وسواسی اجباری: مشخصه اصلی افکار یا تصاویر ذهنی ناخوشایند و ناخواسته یا وسواس ها یا رفتارهای تکراری که فرد فکر می کند مجبور است انجام دهد یا هر دو است اکثر مواقع اجبارها انجام می شوند تا از اضطراب مرتبط با افکار وسواسی کاسته شود.

اختلال بادی دیسمورفیک: یک مشغله ذهنی ناراحت کننده درباره یک نقص تخیلی یا بسیار کوچک در قیافه و ظاهر فرد را دچار نقص عملکردی می کند.

اختلال احتکار: یک الگوی رفتاری که افراد مبتلا اشیایی را که ممکن اصلا به دردشان نخورد یا فایده بسیار اندکی برایشان دارد را به شیوه اجباری جمع آوری می کند و قادر به دور انداختن آن ها نیستند.

اختلال مو کندن یا تریکوتیلومانیا: کندن مکرر موها که به ریزش موی قابل توجه می انجامد.

اختلال پوست کندن: نیاز اجباری به کندن پوست خود تا جایی که به زخم فیزیکی منجر شود.

اختلال وسواسی اجباری ناشی از ماده یا دارویی خاص: نتیجه مصرف یک دارو یا ماده مانند سوء مصرف کوکائین که می تواند به پوست کندن اجباری منجر شود.

اختلالات مرتبط با تروما یا استرس

در نتیجه قرار گرفتن در معرض یک فاجعه طبیعی دست ساز بشر یا یک استرس شدید در زندگی مانند سوء رفتار یا آزار روی می دهد.

اختلالات دلبستگی واکنشی: مشخصه اصلی نقص شدید در توانایی ارتباط برقرار کردن با دیگران که به علت عدم رسیدگی کافی یا رسیدگی به شدت ناکافی و پاتولوژیک در کودکی به وجود می آید.

اختلال تعامل اجتماعی بی قید و بند: عارضه ای که در آن کودک و نوجوان یک ترس شدید و عمیق از تعامل کردن با غریبه ها مخصوصا بزرگسال ندارد و معمولا در نتیجه تربیت تروماتیک در دوران کودکی به وجود می آید.

 PTSD : بعد از یک رویداد تروماتیک روی می دهد که در آن فرد باور دارد در خطر فیزیکی قرار دارد یا جانش در خطر است.

اختلال استرس حاد: بعد از همان نوع استرس هایی که باعث ایجاد ptsd می شوند به وجود می آیند اما معمولا علائم بیشتر از یک ماه ادامه نمی یابد.

اختلالات سازگاری: واکنش های ناسازگارانه به یک استرس به خوبی تعریف شده در زندگی هستند

اختلال ماتم یا عزای پیچیده مداوم: عزا یا ماتم مزمن و مداوم که مشخصه اصلی آن تلخکامی، خشم یا احساسات دوپهلو نسبت به فرد متوفی و با انزوای اجتماعی شدید و طولانی مدت همراه باشد.

اختلالات گسستگی

مشخصه اصلی این اختلالات مختل شدن و قطع عملکردهای ادغام شده هوشیاری حافظه هویت یا ادراک است.

آمنزیای گسسته: مشخصه اصلی به خاطر نیاوردن اطلاعات شخصی مهم که معمولا در اثر یک تروما به وجود می آید.

گریز گسسته: گریز ناگهانی از خانه به همراه فقدان کامل یا جزئی حافظه درباره هویت شخصی است.

اختلال هویت گسسته :حضور یک یا چند هویت متمایز است که رفتار بیمار را تحت کنترل خود در می آورد.

اختلال شخص زدایی – واقعیت زدایی: مشخصه اصلی اپیزودهای مکرر یا مداوم پرسونالیزیشن یا دیریالیزیشن، فرد احساس می کند همان جسم همیشگی نیست یا از بدن خود خارج شده از لحاظ فیزیکی از مردم جدا افتاده یا از آن ها فاصله گرفته است. در هوا شناور است و فرد موقع محیط خود را غیر واقعی یا تحریف شده احساس می کند.

اختلالات سوماتیک سمپتوم

مشخصه اصلی این گروه مشغله ذهنی شدید به بدن و ترس از مریضی یا پیامدهای بیماری مثلا مرگ است.

اختلال سوماتیک سمپتوم یا هیپوکندریا: مشخصه اصلی سطوح بالایی از اضطراب و نگرانی دائمی درباره علائم و سمپتوم های جسمی که فرد آن ها را به اشتباه یک عارضه پزشکی شناخته شده می داند.

اختلال اضطراب بیماری: ترس از مریض شدن با تعداد انگشت شماری از علائم آن ها یا بدون هرگونه سمپتوم است.

اختلال سمپتوم نورولوژیک عملکردی یا اختلال تبدیلی: مشخصه اصلی آن نقص های حسی ارادی یا حرکتی است که نشان دهنده حضور یک عارضه پزشکی نورولوژیک یا سایر عارضه های پزشکی است.

اختلال ساختگی: سندروم مونچهاوزن، به تولید عمدی و مصنوعی سمپتوم های جسمی یا روانی برای گرفتن نقش مریض اشاره دارد.

اختلالات خورد و خوراک

مشخصه اصلی آشفتگی شدید در رفتارهای خورد و خوراک است.

انورکسیانروزا: مشخصه اصلی از دست دادن وزن بدن و امتناع از غذا خوردن است اشتهای فرد معمولا سالم است.

بولیمیانروزا: مشخصه اصلی پرخوری شدید و مکرر با یا بدون استفراغ است.

پیکا: خوردن مواد غیر غذایی مانند نشاسته خاک.

اختلال نشخوار: فرد به طور مکرر غذا را از معده به دهان می آورد و دوباره می جود این اختلال معمولا در نوزادی و کودکی شروع می شود.

اختلال اجتناب محدودیت غذا: مشخصه اصلی این اختلال عدم علاقه به غذا یا خوردن است که به کمبود رشد منجر می شود.

اختلالات دفعی

اختلالاتی هستند که به علت عوامل فیزیولوژیک یا روانشناختی به وجود می آیند دو نوع اختلال دفعی وجود دارد.

۱- آنکو پرسیس که ناتوانی در حفظ روده است. ۲ – انورسیس ناتوانی در حفظ کنترل مثانه است.

اختلالات خواب بیداری

اختلالات کیفیت زمان بندی و مقدار خواب مختل می شود و در نتیجه فرد در طول روز نقص عملکردی دارد و از این موضوع رنج می برد.

اختلال بی خوابی یا اینسومنیا: دشواری در بخواب رفتن یا ادامه دادن به خواب مشخصه اصلی این اختلال است.

اختلال هایپرسومنیا و یا خواب آلودگی: خواب آلودگی یا هایپر سومنیا زمانی روی می دهد که فرد بیش از حد می خوابد و باز هم به شدت احساس خستگی می کند.

پاراسومنیا ها: شامل اختلال کابوس شبانه / اختلال رفتار های حرکتی در خواب و اختلالات برانگیختگی در خواب که در آن فرد به طور ناکامل از خواب بیدار می شود و با راه رفتن در خواب یا حملات یا با حملات وحشت زده که در خواب همراه است.

نارکولپسی: مشخصه اصلی حملات خواب است که معمولا با از دست دادن توناژ ماهیچه همراه است.

پیشنهاد می کنیم مقاله اختلالات خواب در کودکان را مطالعه بفرمایید.

اختلالات خواب مرتبط با تنفس

 سندروم پاهای بی قرار: یک حرکت اجباری پاها در طول خواب است.

مشکلات جنسی که با تغییر در میل جنسی یا پرفورمنس مرتبط است.

دیسفوریای جنسیتی

مشخصه اصلی احساس نارضایتی مداوم از جنس بیولوژیک و در بعضی موارد اندام های جنسی جنس مخالف است.

اختلالات اخلال گرانه، کنترل، تکانه و سلوک

مشکلات در کنترل کردن هیجان ها و رفتارهای خود در این گروه از عارضه ها قرار می گیرد.

اختلال نافرمانی/ چالش گری( ODD): علائم شامل خشم، تحریک پذیری، نافرمانی و امتناع از رعایت کردن قوانین در کودکان و نوجوانان است.

اختلال انفجار /خشم متناوب: شامل انفجارهای غیرقابل کنترل پرخاشگری است.

اختلال سلوک: مشخصه اصلی آن دعوا کردن و قلدری است.

پیرومانیا: این اختلال آتش زدن مکرر است مشخصه اصلی این اختلال آتش زدن مکرر است

کلپتومانيا: جنون دزدی

اختلالات مرتبط با مواد

اختلالات نور و کاگنتیو

مشخصه اصلی این اختلالات تغییراتی در ساختار و عملکرد مغز است که با مشکلات یادگیری قضاوت موقعیت سنجی یا جهت یابی حافظه و توان ذهنی منجر می شوند.

اختلالات شخصیت

 اختلالات شخصیت الگوهای رفتاری ناسازگارانه هستند که عمیقا ریشه دوانده و عمدتا تا آخر عمر ادامه می یابد و معمولا در نوجوانی یا حتی قبل آن قابل مشاهده و شناسایی است.

اختلال شخصیت پارانوئید: مشخصه اصلی سوءظن بی دلیل، حساسیت بیش از حد از، حسادت، غبطه، سخت گیری، خود مهم دانی افراطی و تمایل به مقصر دانستن دیگران و نسبت دادن انگیزه های بدخواهانه به آن ها است.

اختلال شخصیت اسکیزوئید: مشخصه اصلی اختلال شخصیت اسکیزوئید خجالتی بودن، حساسیت بیش از حد، انزواطلبی، اجتناب از روابط میان فردی، نزدیکی رقابتی و عجیب و غریب بودن است.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال: به اختلال شخصیت اسکیزوئید شبیه است اما درک واقعیت نیز مقدار اندکی مختل شده و فرد باورهای عجیب دارد. سرد و خشک است و میل به انزوا دارد.

اختلال شخصیت وسواسی اجباری: مشخصه اصلی نگرانی درباره همرنگی و استانداردهای وجدانی است. فرد سختگیر است. بیش از حد احساس وظیفه می کند. بیش از حد وجدان کاری دارد. بیش از حد جلوی خود را می گیرد و قادر نیست ریلکس باشد.

اختلال شخصیت نمایشی: مشخصه اصلی بی ثباتی هیجانی، تحریک پذیری هیجانی، واکنش بیش از حد غرور و یاوه، رفتارهای بچگانه، وابستگی و رفتارهای تصنعی است که هدف جلب توجه و اغوا است.

اختلال شخصیت اجتنابی: مشخصه اصلی سطوح پایین انرژی، زود خسته شدن، بی شور و حالی، ناتوانی در لذت بردن از زندگی و حساسیت بیش از حد به استرس است.

اختلال شخصیت ضداجتماعی: مشخصه اصلی در معاوضه بودن با جامعه یا دیگران است. افراد مبتلا به این اختلال قادر نیستند وفادار بمانند. خودخواهی را هم بی مسئولیت و تکانشی هستند نمی توانند احساس گناه کنند یا از تجربه های خود درس بگیرند. آستانه تحمل ناکامی آن ها پایین است و میل دارند دیگران را مقصر بدانند.

اختلال شخصیت خودشیفته: مشخصه اصلی این اختلال احساسات خود بزرگ بینی، حس استحقاق داشتن، عدم همدلی غبطه بازی دادن دیگران و تلاش برای کنترل آن ها و نیاز به توجه و تحسین است.

اختلال شخصیت مرزی: مشخصه اصلی این اختلال عدم ثبات تکانشی بودن سکشوالیتی هرج و مرجی اعمال انتحاری رفتار خودجرحی مشکلات هویتی دو پهلوی هیجانی و احساس خالی بودن است

اختلال شخصیت وابسته: مشخصه اصلی این اختلال رفتار منفعلانه و تابعانه است فرد از خودش مطمئن نیست و کاملا به دیگران وابسته است.

تغییرات شخصیتی ناشی از یک عارضه پزشکی دیگر مانند تومور مغزی که باعث می شود شخصیت افراد مبتلا به اختلال تغییر کند.

اختلالات پارافیلیک

اختلالات پارافیلیک و پارافیلیا ها که در آن ها علایق جنسی فرد عمدتا به اشيا معطوف شده نه به افراد، آن ها به دنبال بعضی فعالیت های جنسی می روند که معمولا با مقاربت مرتبط نیست یا مقاربت را تحت شرایط عجیب و غریب انجام می دهد.

انحراف جنسی یا اختلال پارافیلیک عبارت است از یک رفتار جنسی که می تواند به دیگران آسیب برساند که انواع مختلفی دارد. شامل اختلال عورت نمایی، نگاه کردن به اعمال جنسی دیگران، مالیدن خود به دیگران، علاقه جنسی به کودکان، دریافت کردن درد، وارد کردن درد و تحریک شدن از یک شی بی جان و پوشیدن لباس های جنس مخالف.

سخن پایانی

مطالب گفته شده معرفی اجمالی انواع بیماری های روانپزشکی و بررسی نشانه های آن بود. در صورت بروز علائم هر یک از این بیماری ها، بهتر است با مراجعه به مرکز مشاوره روانشناسی تهران برای پیگیری و درمان آن اقدام کنید.

نویسنده: پریسا عبداله زاده،  متخصص اعصاب و روان، روانپزشک و روان درمانگر