10 راهکار درمان و بهبود اضطراب کودکان

اضطراب، واکنشی طبیعی به موقعیت‌های ناآشنا یا ترسناک است، اما زمانی که این احساس در کودکان تکرار شود و زندگی روزمره آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، به موضوعی جدی تبدیل می‌شود که نیاز به توجه دارد. بسیاری از والدین تصور می‌کنند اضطراب تنها در بزرگسالان دیده می‌شود، در حالی‌ که کودکان نیز ممکن است به دلایل گوناگون مانند جدایی از والدین، فشار مدرسه یا ترس از طرد اجتماعی، دچار اضطراب شوند.

شناخت نشانه‌های اضطراب در کودکان و برخورد صحیح با آن، نقش مهمی در رشد عاطفی، روانی و اجتماعی آن‌ها دارد. در این مقاله به علائم شایع اضطراب در کودکان، راه‌های پیشگیری، و روش‌های علمی و کاربردی برای درمان آن می‌پردازیم تا به والدین و مراقبان کمک کنیم کودکانی آرام‌تر، شادتر و بااعتمادبه‌نفس‌تر تربیت کنند.

 

اضطراب جدایی

یکی از رایج ترین اختلالات اضطراب در کودکان، اضطراب جدایی است. اضطراب جدایی بنیادی ترین و نخستین اضطرابی است که کودک تجربه می کند. اضطراب جدایی اولین بار در کودک در سنین 6 ماهگی تا 2 و نیم سالگی آشکار می شود ولی همچنین ممکن است در سنین بالاتری بروز پیدا کند و یا تشدید شود

 

 

.روانشناسان کودک می گویند جدایی نخستین تجربه اضطراب در کودک است. اضطراب جدایی، اضطرابی بنیادین و اساسی در کودک است و سایر اضطراب ها از جمله اضطراب و ترس از مرگ، اهمیت هیجانی شان را به خاطر برابری با اضطراب جدایی کسب می کنند.در واقع مرگ برای کودک ترسناک است چرا که اضطراب جدایی را برای او زنده می کند. ترس از اشباح، تاریکی، آنا بل و حیوانات وحشی به این دلیل وجود دارند که در واقع بقای کودک را مورد تهدید قرار می دهند.

روان شناسی به نام ملانی معتقد است که ترس ابتدایی در کودک ترس از نابود شدن خود است. زمانی که  مادر، پدر،  یا پرستار و در کل کسی که از کودک مراقبت می کند و نیازهای او را تامین می کند از وی دور می شود، چیزی که به ذهن کودک می رسد این است که کسی که نیازهای من را تهدید می کند دیگر در دسترس نیست و همین موجب اضطراب در کودکان می شود.

اضطراب جدایی ناشی از حس حسادت و تملک کودک نسبت به مادر نیست، بلکه انعکاس دهنده اضطراب بنیادی تری به نام اضطراب مرگ است. در واقع کودکی که هنوز پایایی شی را کسب نکرده است، زمانی که یک شی از دسترس و دیدش خارج می شود؛ فکر می کند آن شی وجود ندارد و نابود شده.

بنابراین برای کودک دور شدن مادر معادل است با از بین رفتن مادر. کودک با خود می اندیشد که اگر مادر می تواند از بین رود، این اتفاق برای من هم می تواند بیفتد و همین موضوع ایجاد کننده اضطراب زیادی است.

 

اختلال اضطراب در کودکان چگونه است؟

گاهی تشخیص علائم کودک مضطرب به دلیل درون نمود این اختلال کمی سخت است. در کل می توان گفت که این کودکان نسبت به دیگران کودکان محتاط تر، اجتنابی تر و درون گرا تر هستند.آن ها از جستجو و کشف محیط های تازه یا موضوعات جدید اجتناب می کنند. نسبت به صداهای بلند یا اتفاقات ناگهانی واکنش افراطی دارند و معمولا جرات مندی و ابراز وجود کمتری دارند.علائمی همچون ناخن خوردن یا کندن آن، مشکلات خواب، تکرر ادرار، تهوع یا استفراغ، دل درد یا سردرد از دیگر علائم این کودکان است.

 

 

نشانه های اختلال اضطراب جدایی در کودکان

1. ناراحتی بیش از حد و مکرر هنگام پیش بینی یا تجربه جدایی از خانه یا اشخاصی که به آن ها دلبستگی دارد. (معمولا مادر یا پدر)
2. نگرانی مداوم در مورد از دست دادن، بیماری یا آسیب به اشخاصی که به آن ها دلبستگی دارد.
3. نگرانی مداوم و بیش از حد در مورد واقعه ای ناگوار (مانند گم شدن، آدم ربایی، تصادف یا مریض شدن) که موجب جدایی از شخصی شود که به آن دلبستگی دارد.
4. اکراه یا امتناع از بیرون رفتن ، دور شدن از خانه، رفتن به مدرسه یا جای دیگر به علت ترس از جدایی
5. ترس یا بی میلی مداوم و بیش از حد در مورد تنها ماندن در خانه یا جاهای دیگر بدون شخصی که به آن دلبستگی دارند.
6. بی میلی یا امتناع مداوم در خوابیدن دور از خانه یا به خواب رفتن بدون شخص دلبسته
7. کابوس های مکرر با موضوع جدایی
8. شکایات مکرر جسمانی (مانند سردرد، دل درد، تهوع و استفراغ) هنگام جدایی
9. مداومت ترس، اضطراب یا اجتناب در کودکان. حداقل یک ماه در کودک یا نوجوان

کودکان در دامنه سنی 5 تا 8 سال علائم بیشتری دارند.

سایر اختلالات اضطرابی در کودکان

لالی انتخابی، فوبی خاص، اختلال اضطراب اجتماعی، وحشت زدگی و آگورافوبیا، اضطراب فراگیر

اگر کودک شما علائم بالا را دارد، نیازمند کمک حرفه ای توسط یک روانشناس کودک است. علاوه بر مشاهدات بالینی، تست هایی همچون تست اضطراب کودکان یا scas می تواند میزان اضطراب کودک شما را اندازه گیری کند.این تست با مقایسه میزان اضطراب کودک شما با کودکان هم سن او، به شما می گوید که اضطراب فرزندتان چقدر نگران کننده است برای تعیین نوبت با گروه ویان تماس بگیرید.

 

 

10 راهکار درمان و کاهش اضطراب کودکان

درمان اضطراب در کودکان نیاز به دقت، صبوری و همراهی دارد. در ادامه ۱۰ راهکار مؤثر برای کاهش اضطراب در کودکان ارائه شده که هم والدین و هم مربیان می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند:

1. ایجاد حس امنیت و آرامش

کودکان زمانی که احساس کنند در محیطی امن و قابل پیش‌بینی هستند، اضطراب کمتری تجربه می‌کنند. حفظ روتین روزانه، حمایت عاطفی و اطمینان‌بخشی کلامی بسیار مؤثر است.

2. گوش دادن فعال و بدون قضاوت

به احساسات کودک گوش دهید بدون این‌که سریع قضاوت یا راه‌حل ارائه دهید. فقط شنیدن و درک شدن، خودش بخشی از درمان است.

3. آموزش مهارت‌های آرام‌سازی

تمریناتی مثل نفس عمیق، مدیتیشن کودکانه، یا بازی‌هایی که روی تنفس تمرکز دارند (مثلاً فوت‌کردن حباب یا شمع خیالی) کمک می‌کند کودک در لحظه استرس‌زا آرام‌تر شود.

4. استفاده از داستان‌ها و بازی‌درمانی

داستان‌هایی با شخصیت‌هایی که با ترس‌هایشان روبه‌رو می‌شوند، یا بازی‌هایی که به کودک اجازه می‌دهند احساساتش را بیرون بریزد، ابزارهای خوبی برای درمان هستند.

5. تقویت اعتمادبه‌نفس

تشویق کودک برای انجام کارهای کوچک و موفق شدن در آن‌ها باعث می‌شود باور کند که می‌تواند با ترس‌ها و اضطراب‌هایش کنار بیاید.

6. آموزش نام‌گذاری احساسات

به کودک کمک کنید تا بتواند احساساتش را بشناسد و نام ببرد. مثلاً بگوید: «من الان نگرانم» یا «احساس ترس دارم». این کار، قدم اول برای مدیریت احساسات است.

7. محدود کردن قرار گرفتن در معرض اخبار یا موقعیت‌های استرس‌زا

کودکان از شنیدن اخبار منفی یا دیدن نگرانی‌های والدین، دچار اضطراب می‌شوند. بهتر است مراقب محیط روانی اطراف کودک باشیم.

8. تقویت ارتباط با والدین

وقت گذراندن با کودک بدون گوشی، بازی کردن، و توجه عاطفی، پیوند والد-کودک را محکم‌تر کرده و اضطراب کودک را کاهش می‌دهد.

9. برخورد آرام و کنترل‌شده با اضطراب کودک

اگر والدین خودشان در برابر اضطراب کودک مضطرب یا عصبانی شوند، مشکل بیشتر می‌شود. باید با صبر، درک و حمایت با کودک برخورد شود.

10. در صورت نیاز، مراجعه به مشاور کودک

اگر اضطراب کودک شدید، مزمن یا ناتوان‌کننده است، حتماً باید از کمک حرفه‌ای یک مشاور یا روانشناس کودک استفاده شود تا با روش‌هایی مثل بازی‌درمانی، شناختی-رفتاری یا خانواده‌درمانی مشکل به شکل اصولی درمان شود.

 

درمان اختلالات اضطرابی در کودکان توسط روانشناس کودک

درمان اختلالات اضطرابی در کودکان معمولاً ترکیبی از روش‌های مختلف است که با توجه به سن کودک، شدت علائم و نوع اختلال انتخاب می‌شوند. برخی از روش‌های درمانی رایج عبارتند از:

روان‌درمانی

روان‌درمانی یکی از موثرترین روش‌های درمان اختلالات اضطرابی در کودکان است. درمانگر به کودک مهارت‌هایی مانند مدیریت اضطراب، حل مسئله و مهارت‌های اجتماعی را آموزش می‌دهد. برخی از انواع روان‌درمانی که برای کودکان استفاده می‌شود عبارتند از:

• درمان شناختی رفتاری (CBT): این روش بر تغییر افکار و رفتارهای منفی تمرکز دارد.
• درمان قرار گرفتن تدریجی: کودک به تدریج در معرض موقعیت‌های ترسناک قرار می‌گیرد تا ترس خود را از دست بدهد.
• درمان بازی: از طریق بازی، کودک احساسات و نگرانی‌های خود را بیان می‌کند و مهارت‌های مقابله‌ای را یاد می‌گیرد.

دارو درمانی

در برخی موارد، ممکن است پزشک برای کودک دارو تجویز کند. داروها معمولاً به عنوان مکمل روان‌درمانی استفاده می‌شوند و باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.

مداخلات خانوادگی

درگیر کردن خانواده در روند درمان بسیار مهم است. درمانگر به والدین آموزش می‌دهد که چگونه از کودک خود حمایت کنند و به او کمک کنند تا با اضطراب خود مقابله کند.

مداخلات مدرسه‌ای

همکاری با مدرسه نیز می‌تواند در درمان اختلالات اضطرابی موثر باشد. معلم می‌تواند با ایجاد یک محیط یادگیری حمایتی و سازگار، به کودک کمک کند تا بهتر با مدرسه کنار بیاید.